Pierwsze wzmianki o rabdomiolizie pochodzą z początku XX w. – rabdomiolizę rozpoznano u ofiar trzęsienia ziemi w Mesynie w roku 1908. Obszerniejsze wzmianki pochodzą z czasów II wojny światowej, kiedy masywny rozpad tkanki mięśniowej rozpoznano u ofiar bombardowań Londynu.
Co to jest rabdomioliza?
W rabdomiolizie dochodzi do masywnego rozpadu tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, z której zbudowane są m.in. wszystkie mięśnie szkieletowe człowieka. Skutkiem rozpadu jest przedostanie się wolnej mioglobiny (Mb) pochodzenia mięśniowego do krwiobiegu. Mioglobina, złożone białko globularne, bierze udział w magazynowaniu tlenu w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Obecna we krwi w wyniku rabdomiolizy mioglobina filtrowana jest przez kłębuszki nerkowe. W efekcie dochodzi do mechanicznej obturacji (zawężenia) cewek nerkowych. Cewki zostają uszkodzone, rozwija się ostra niewydolność nerek.
Rabdomioliza – objawy chorobowe
Lekkie przypadki rabdomiolizy mogą w ogóle nie dawać objawów. Postępująca rabdomioliza wysyła symptomy typowe dla niewydolności nerek. Na skutek uwolnienia mioglobiny i jej przejścia do moczu pojawiają się: ból mięśniowy, tkliwość mięśni, brązowe zabarwienie moczu, obrzęk w miejscu uszkodzenia mięśni, krwisty mocz. W ostrej niewydolności nerek dochodzi do nagłego zmniejszenia wydalania moczu, co nie pozwala na usunięcie z organizmu zbędnych produktów przemiany materii.
Do objawów niecharakterystycznych rabdomiolizy należą:
- osłabienie,
- gorączka,
- nudności, wymioty,
- zaburzenia świadomości.
Przyczyny rabdomiolizy
Przyczyny rabdomiolizy mogą być rozmaite; obejmują czynniki fizyczne (mechaniczne, chemiczne, termiczne) oraz czynniki pochodzenia niefizycznego. Często nakłada się na siebie kilka przyczyn, które wywołują masywny rozpad tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej.
Do rabdomiolizy może dojść w wyniku:
- bezpośrednich urazów,
- ekstremalnego wysiłku fizycznego,
- rozległego niedokrwienia kończyn (lub kończyny),
- zatrucia (np. tlenkiem węgla, alkoholem, lekami, narkotykami, jadem węży, gąską zieloną – trującym grzybem),
- przyjmowania niektórych leków (np. statyn powodujących obniżenie poziomu cholesterolu we krwi),
- porażenia prądem,
- długotrwałego unieruchomienia,
- ostrego niedokrwienia dużych grup mięśniowych,
- niektórych zakażeń wirusowych,
- ogólnoustrojowego albo miejscowego zakażenia,
- hipotermii,
- tężca,
- anemii sierpowatej,
- ciężkiej niedoczynności bądź nadczynności tarczycy,
- kwasicy ketonowej (albo innego typu),
- śpiączki hiperosmolarnej,
- zaburzeń elektrolitowych,
- zaburzeń metabolicznych,
- operacji tętniaka aorty brzusznej, operacji bariatrycznych u osób otyłych bądź operacji ortopedycznych,
- predyspozycji genetycznych.
Rabdomioliza związana jest z tzw. zespołem zmiażdżenia. W ten sposób określa się gwałtowne pogorszenie funkcji wydalniczych nerek, często prowadzące do ostrej niewydolności. Zespół zmiażdżenia spowodowany jest zaczopowaniem układu filtracyjnego produktami rozpadu tkanek (głównie mioglobiną) wytworzonymi wskutek silnego urazu ze zmiażdżeniem tkanek wywołującym rabdomiolizę.
Rabdomioliza – leczenie
Diagnozę lekarz stawia na podstawie wywiadu z pacjentem, rozpoznania objawów chorobowych oraz serii badań. Na rabdomiolizę wskazują m.in.: wzrost poziomu potasu we krwi, wzrost aktywności tzw. enzymów mięśniowych (kinazy fosfokreatynowej – CPK, zwanej również kinazą kreatynową, w skrócie: CK) i dehydrogenazy mleczanowej (LDH), a także krwiomocz, obecność mioglobiny w moczu, hipokalcemia (stan obniżonego poziomu wapnia we krwi) w okresie skąpomoczu oraz hiperkalcemia (stan podwyższonego poziomu wapnia we krwi) w okresie zdrowienia. Istnieją testy paskowe na obecność mioglobiny.
Wcześnie rozpoznana rabdomioliza jest stanem odwracalnym. Ostrą niewydolność nerek stwierdza się u ok. 30–40% pacjentów. Rabdomiolizę leczy się w warunkach szpitalnych. Podstawą jest usunięcie przyczyny schorzenia. Należy dążyć do eliminacji mioglobiny z moczu poprzez podawanie dużej ilości płynów (tzw. agresywna płynoterapia) w celu wymuszenia prawidłowej diurezy (diureza to ogół zjawisk związanych z wydalaniem moczu). W rabdomiolizie często do podawanych choremu płynów dodaje się wodorowęglan sodu. W przypadku zaburzeń związanych z zaburzoną pracą nerek stosuje się odpowiednie środki farmakologiczne.
Jeśli rozwinie się ostra niewydolność nerek, konieczne staje się leczenie nerkozastępcze (przeszczep nerki, dializa pozaustrojowa, dializa otrzewnowa, hemofiltracja).
Bibliografia:
1. Dagna M.Bobilewicz „Rabdomioliza: Gdzie i kiedy”;
