Czym jest laryngektomia? Rodzaje laryngektomii i rehabilitacja po usunięciu krtani

Krtań jest częścią ciała służącą przede wszystkim do wytwarzania głosu i ochrony płuc. Coraz częściej stwierdza się przypadki raka krtani. Jest to najczęściej występujący nowotwór w obrębie głowy i szyi. W jego leczeniu istotne miejsce zajmuje laryngektomia. W Polsce zdecydowaną większość stanowią zabiegi całkowitego wycięcia krtani.

Czym jest laryngektomia?

Laryngektomia stanowi jedną z chirurgicznych metod leczenia raka gardła dolnego i raka krtani. To zabieg laryngologiczny, który polega na częściowym lub całkowitym wycięciu krtani. Pierwszy przypadek jest mniej radykalny i umożliwia zachowanie części czynności krtani. Przy wysokim zaawansowaniu choroby nowotworowej przeprowadza się całkowite wycięcie krtani. Podnosi to skuteczność leczenia. Czasem usuwa się krtań i węzły chłonne (operacja Crile’a). Zabieg częściowego usunięcia krtani nazywa się alternatywnie laryngektomią funkcjonalną lub zachowawczą.

Polecamy: Przeszczep krtani - jak wygląda zabieg?

Na czym polega zabieg usunięcia krtani?

Laryngektomia jest poważną operacją wykonywaną w znieczuleniu ogólnym. Przed zabiegiem przeprowadza się tracheotomię polegającą na otwarciu przedniej ściany tchawicy, a następnie wprowadzeniu do światła dróg oddechowych rurki, którą prowadzona będzie wentylacja płuc z jednoczesnym pominięciem krtani, gardła i nosa. Chory jest zaintubowany przez otwór w tchawicy. W laryngektomii dochodzi do odcięcia krtani od dołu (od tchawicy) i od góry (od nasady języka i gardła). W przypadku zabiegu o charakterze całkowitym wycięta zostaje również kość gnykowa z przestrzenią przednagłośniową zwaną też przestrzenią Boyeta. Pozostawione ściany dolnego gardła zszywa się. W przełyku założona zostaje sonda odżywcza. Żywienie przeprowadzane w ten sposób trwa przez 10–14 dni. Pozostały kikut tchawicy przytwierdza się do otworu w szyi, tworząc tym samym tracheostomę (rodzaj przetoki, przez którą chory będzie oddychać). Do rany pooperacyjnej zakłada się drenaż. Operacja trwa 5–9 godzin. Średni czas pobytu w szpitalu wynosi 12–14 dni.

Zobacz film i sprawdź jak jest zbudowany układ oddechowy i jakie pełni funkcje: 

Rehabilitacja po usunięciu krtani

Utrata głosu jest najpoważniejszym utrudnieniem dla chorych po laryngektomii. Stąd też konieczna jest rehabilitacja po usunięciu krtani skupiająca się na nauce mowy. Porozumiewanie się z otoczeniem zapewnić może nauka mowy przełykowej po laryngektomii. Rolę generatora dźwięku pełnią fałdy śluzówki przełyku. Pseudogłośnia znajduje się w przełyku. Czynność mówienia jest męcząca, co wymusza na chorym częste przerwy w toku wypowiedzi. Głos jest niski i często zakłócany szmerami z tracheostomy. Efektywność rehabilitacji nie jest wysoka, gdyż około 12–24% osób opanowuje zdolność mowy przełykowej w bardzo dobrym stopniu, a 33–54% nie może nauczyć się jej wcale. Nauka mowy przełykowej trwa średnio 6 miesięcy. Istnieje możliwość nauki mowy gardłowej. Wówczas pseudogłośnia umiejscowiona zostaje w gardle środkowym (między nasadą języka a tylną ścianą gardła). Głos jest skrzeczący, a wypowiadanie się jest dla chorego sporym wysiłkiem. Zdolność mowy gardłowej opanowuje około 10% chorych. Wyróżnia się też mowę przetokową, jednak warunki anatomiczne konieczne do jej nabycia wymagają specjalnych zabiegów chirurgicznych. Konieczne jest wytworzenie przetok głosowych i użycie odpowiednich protez. Rehabilitacja głosu tą metodą jest dość prosta i pacjenci w ciągu 2–3 dni odzyskują werbalną komunikację. Chory ma większą płynność wypowiedzi, przyjemniejszą barwę dźwięku, dłuższy czas fonacji.

Polecamy: Choroby krtani u dorosłych i u dzieci – objawy i domowe sposoby

Rehabilitacja związana z wycięciem krtani obejmować powinna także psychoterapię, którą warto rozpocząć, zanim zostanie przeprowadzony zabieg. Przyczyni się ona do lepszego stanu psychicznego chorych po laryngektomii, a dzięki temu szybszego powrotu do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Inne sposoby mowy po laryngektomii

Chorzy z usuniętą krtanią w celu komunikowania się mogą używać zewnętrznych generatorów drgań akustycznych. Te aparaty do mówienia po usunięciu krtani nazywane są laryngofonami. Proponuje się je osobom, dla których nieskuteczne okazały się wyżej wymienione metody. Uzyskany dzięki laryngofonom głos jest najmniej podobny do fizjologicznego. Brzmi metalicznie, monotonnie, często pojawiają się dodatkowe zakłócenia emitowane przez aparat. Urządzenie opiera się na wytwarzaniu wibracji. Wyróżnia się w nim źródło zasilania i membranę, która po przyłożeniu do policzka lub szyi wprawiana zostaje w drgania. Tworzy się wówczas ton podstawowy, który przenoszony zostaje przez tkanki miękkie do jamy ustnej i gardła, a dzięki ruchom języka i warg przetwarza się w mowę artykułowaną.