Awitaminoza jest niebezpiecznym stanem dla organizmu. Należy pamiętać, że witaminy pełnią funkcję regulacyjną i ich obecność jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania. Awitaminozę dzieli się na pierwotną oraz wtórną. Awitaminoza pierwotna to określenie ograniczonego spożywania witamin, z kolei wtórna awitaminoza polega na nieprawidłowym wchłanianiu ich przez organizm (pomimo ich prawidłowej podaży), co może być spowodowane m.in. złym stylem życia. Poza ryzykiem zachorowania na sporą ilość chorób awitaminoza niesie ze sobą także szereg przykrych objawów.
Niedobór witaminy A
Awitaminoza wynikająca z braku lub niedoboru witaminy A w organizmie wynika najczęściej z braku produktów odzwierzęcych w diecie oraz niektórych warzyw. Szczególnie bogate w witaminę A są: mleko, masło, ryby, jaja, ser oraz wątroba. Pod postacią prowitaminy (która pod wpływem reakcji chemicznych przekształcana jest w witaminę) występuje w marchwi, groszku, koprze włoskim, morelach, szpinaku, pomidorach, pietruszce oraz dyni. Witamina A jest potrzebna do syntezy rodopsyny, będącej barwnikiem siatkówki oka. Awitaminoza wynikająca z braku witaminy A prowadzi do kurzej ślepoty lub ślepoty zmierzchowej. Wśród objawów niedoboru witaminy A mogą wystąpić kseroftalmia (zespół suchego oka), nadmierna suchość spojówki, wysuszanie rogówki lub suchość całej gałki ocznej. Symptomami braku witaminy A w organizmie jest również łamliwość i suchość włosów, kruchość paznokci, a także uczucie przewlekłego zmęczenia.
Niedobór witamin z grupy B
W przypadku awitaminozy, która wynika z niedoboru witamin należących do grupy B, mowa o niskim stanie lub całkowitym braku witamin: B1, B2, B3, B5, B6, B7, B11 oraz B12. Brak witaminy B1 może prowadzić do choroby beri-beri, oraz różnorodnych zaburzeń: czucia, popędu płciowego, układu nerwowego, jak również do zaniku mięśni. Objawami niedoboru witaminy B1 jest też brak apetytu oraz zaburzenia trawienia. Choć niedobór witaminy B1 jest raczej rzadki, to istnieją grupy osób szczególnie narażonych na jego wystąpienie, zwłaszcza nadużywający alkoholu oraz pijący znaczne ilości kawy i herbaty.
Witamina B2 jest odpowiedzialna za sprawne działanie układu nerwowego, układu oddechowego oraz wzroku. Odgrywa kluczową rolę w regeneracji oraz w procesie powstawania skóry, błon śluzowych i śródbłonka naczyń, dlatego awitaminoza wywołana brakiem witaminy B2 wpływa na rozwój chorób wyżej wymienionych układów i narządów. Ponadto może dokuczać obniżenie koncentracji i częste zawroty głowy. Charakterystyczne dla braku witaminy B2 jest tworzenie się zajadów w kącikach ust oraz wypadanie włosów. Witamina B2 jest obecna w zielonych warzywach, wątrobie, mięsie, mleku, grzybach, drożdżach oraz w nabiale.
Brak witaminy B3 (zwanej także PP, niacyną i kwasem nikotynowym) wywołuje pelagrę, drżenie rąk, biegunkę, zapalenie języka oraz skóry, a także prowadzi do depresji. Szczególnie narażeni są chorzy na zespół rakowiaka (powoduje zużywanie tryptofanu, potrzebnego do syntezy B3) oraz stosujący leki przeciwgruźlicze z grupy izoniazydów.
Stosunkowo rzadko występuje awitaminoza wywołana brakiem witaminy B5. Objawia się najczęściej licznymi zmianami skórnymi, siwieniem, zaburzeniami wzrostu, koncentracji i snu. Awitaminoza witaminy B5 może doprowadzić do przedwczesnego starzenia się.
Niedobór witaminy B6 prowadzi do łojotoku, łuszczenia się skóry, zapalenia języka i wypadania włosów. Bardzo podobne objawy niesie ze sobą niedobór witaminy B7. W tej sytuacji zauważa się także rozdwajanie paznokci, bóle mięśni i wysoki poziom cholesterolu.
Awitaminoza wynikająca z braku kwasu foliowego (witaminy B11, B9) prowadzi do częstych biegunek, zapalenia języka i niedokrwistości megaloblastycznej. Warto w tym miejscu podkreślić, że na niedobór kwasu foliowego powinny bardzo uważać kobiety w ciąży, gdyż jego niedobór może prowadzić do poważnych zaburzeń rozwoju układu nerwowego u płodu. Dlatego rodzice planujący ciążę powinni zadbać o wcześniejszą suplementację kwasu foliowego. U osób cierpiących na brak witaminy B12 dochodzi do rozwoju niedokrwistości złośliwej oraz do zaburzeń neurologicznych w postaci mrowienia, drętwienia szczególnie kończyn dolnych.
Niedobór witaminy C
Niedobór witaminy C jest stwierdzany u palaczy tytoniu, objawia się zaburzeniem wchłaniania kolagenu, żelaza oraz glikokortykosteroidów. Awitaminoza witaminy C prowadzi do szkorbutu (osłabienia i krwawienia dziąseł, kruchości i pękania naczyń krwionośnych, wypadania zębów), trudności w gojeniu się ran, osłabienia odporności oraz bólu stawów.
Niedobór witaminy D
Witamina D jest wchłaniana zarówno z pokarmem jak i wytwarzana w skórze (aktywna postać Wit. D) pod wpływem promieni słonecznych. Witamina D jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania wielu układów: kostnego, odpornościowego, a także przyczynia się do regulowania ciśnienia krwi, właściwego funkcjonowania nerwów oraz mięśni. Korzystnie wpływa na działanie układu rozrodczego poprzez zwiększenie spermatogenezy (proces powstawania i dojrzewania plemników) u mężczyzn oraz hamowanie rozrostu endometrium u kobiet.
Witamina D jest obecna w mięsie niektórych ryb, wątrobie, serach oraz w jajach. Niedobór witaminy D jest bardzo częstym objawem problemów z nerkami oraz wątrobą. Awitaminoza ta prowadzi najczęściej do krzywicy u dzieci, osteoporozy i osteomalacji u dorosłych, częstych złamań kości, skrzywień, wad postawy, chorób zębów oraz przyzębia, stanów zapalnych skóry oraz spojówek, a także do osłabienia organizmu, uczucia przewlekłego zmęczenia, bólów mięśni i obniżonej odporności. Stan przewlekłego niedoboru witaminy D wiązany jest ze zwiększonym ryzykiem powstania chorób autoimmunologicznych (głównie cukrzycy typu pierwszego oraz chorób Leśniowskiego-Crohna). W badaniach nad chorymi ze stwardnieniem rozsianym oraz chorobą Parkinsona również wykazano niższe stężenia witaminy D. Awitaminoza wynikająca z braku tej witaminy może mieć szczególne znaczenie w rozwoju nowotworów (raka pęcherza moczowego, sutka i jelita grubego).
