Cytomegalia jest chorobą wywoływaną przez cytomegalowirusa (CMV – cytomegalovirus). Jest on bardzo istotnym czynnikiem ryzyka dla kobiet w ciąży. Szczególnie narażone są kobiety mające kontakt z dziećmi w wieku do 2 lat.
Cytomegalowirus – jak się można zarazić?
Większość osób zakażonych CMV nie ma objawów choroby bądź przejściowo wykazuje objawy zbliżone do mononukleozy zakaźnej, w postaci gorączki, powiększenia węzłów chłonnych na szyi, bólu mięśni i ogólnego złego samopoczucia. Określa się to mianem zakażenia pierwotnego, które następnie przechodzi w stan uśpienia. Może w dowolnym momencie dojść do jego reaktywacji i wywołania objawów choroby. Nawroty zakażenia CMV mogą nie być poprzedzone żadnymi dodatkowymi objawami. Nie można również wykluczyć powtórnego zakażenia innym szczepem tego samego wirusa. Innymi słowy, zachorowanie na cytomegalię nie daje trwałej odporności. Zarazić się można przez kontakt bezpośredni z osobą chorą, czyli przez krew, ślinę i inne wydzieliny, w tym również mleko kobiet karmiących.
Cytomegalia w ciąży
Głównym czynnikiem ryzyka dla kobiet w ciąży w przypadku cytomegalii są dzieci w ciągu pierwszych dwóch latach życia. Wydalają one bowiem wirusa cytomegalii w ślinie i w moczu. Niezależnie od tego, czy zakażenie wirusem cytomegalii jest pierwotne czy wtórne, dla kobiety w ciąży jest ono bardzo niebezpieczne, ponieważ grozi zakażeniem wewnątrzmacicznym dziecka, a co za tym idzie – wadom wrodzonym płodu i upośledzonemu rozwojowi dziecka. Szacuje się, że prawdopodobieństwo zakażenia wewnątrzmacicznego w przypadku wtórnej infekcji cytomegalią jest znacznie mniejsze (ok. 1%) w porównaniu z infekcją pierwotną (nawet 40%). Dużo częściej w przypadku pierwotnej infekcji zdarzają się powikłania długoterminowe. Jednak ze względu na rozpowszechnienie wirusa w środowisku raczej dochodzi do wtórnych infekcji niż pierwotnych. Cytomegalia w ciąży może przyczynia się m.in. do utraty słuchu u dziecka.
Jak rozpoznać cytomegalię w ciąży?
Badaniem potwierdzającym zakażenie CMV jest badanie laboratoryjne z krwi żylnej na obecność swoistych przeciwciał klasy IgG i IgM. Zazwyczaj przeciwciała klasy IgM pozwalają na określenie, czy zakażenie jest świeże. Niestety, w przypadku CMV dodatni wynik IgM może utrzymywać się nawet 9 miesięcy, co powoduje, że ciężko określić, czy do zakażenia doszło już w ciąży czy wcześniej, chyba że obraz kliniczny kobiety w ciąży nasuwa podejrzenie zakażenia. Dodatni wynik badania IgG przeciwko CMV również nie daje pewności, kiedy kobieta miała kontakt z wirusem CMV. Badanie ultrasonograficzne (USG) pozwala jedynie na określenie ewentualnych zaburzeń wywołanych zakażeniem wewnątrzmacicznym, jednak nie są to zmiany swoiste dla CMV.
Można wykonać badanie obecności wirusa cytomegalii w płynie owodniowym (amniopunkcja) co najmniej 7 tygodni od zakażenia matki (najwcześniej w 22. tygodniu ciąży), jednak należy pamiętać, że jest to inwazyjne badanie obarczone również pewnym ryzykiem powikłań. Potwierdzenie zakażenia CMV nie zmieni ryzyka powikłań dla płodu, natomiast zmiany, jakie wywołane są zakażeniem wewnątrzmacicznym, można wykryć nieinwazyjnym badaniem USG. Zakażenie CMV u dziecka potwierdza się badaniem wirusologicznym z krwi, moczu, śliny bądź płynu mózgowo-rdzeniowego.
Leczenie cytomegalii w ciąży
Zarówno zapobieganie zakażeniu wewnątrzmacicznemu, jak i leczenie wrodzonej infekcji cytomegalowirusem mogą polegać na zastosowaniu immunoglobulin swoistych dla CMV. Nie jest to jednak metoda potwierdzona badaniami klinicznymi. Konieczne jest więc stosowanie metod profilaktyki cytomegalii w ciąży. Należy do nich unikanie przeniesienia śliny bądź moczu dziecka do nosa, ust czy oczu. Należy myć ręce przez co najmniej 15 sekund po zmianie pieluszek, wycieraniu nosa czy kontakcie z zabawkami, które dziecko brało do buzi. Nie wolno jeść z dzieckiem z jednej łyżeczki czy widelca, a także pić z jednego kubka. Nie wolno również wkładać smoczka dziecka do swoich ust ani całować dziecka w usta.
