Słowo „cykata” najprawdopodobniej pochodzi od włoskiego succada (wł. succo – sok). Pierwotnie oznaczało ono kandyzowane skórki owoców cytronu – jednego z pierwszych na świecie owoców cytrusowych, wyglądem przypominającego cytrynę, lecz o znacznie grubszej skórce. Ponieważ aż do połowy XX w. w Polsce był to rzadko dostępny artykuł kolonialny, cykata wytwarzana była także ze skórek innych owoców (popularna była np. cykata z dyni), a nawet z liści tataraku.
Cykata – przepis
Zgodnie z tradycyjnym przepisem cykatę przygotowywało się z niedojrzałych owoców cytronu. Mięsistą skórkę (wraz z albedo – czyli gąbczastą, białą częścią – które w przypadku tego owocu nie jest gorzkie) przez kilkadziesiąt dni należało moczyć w solance, następnie odsolić, pokroić i usmażyć w cukrze lub miodzie.
Współcześnie skórki – głównie cytrusów (cytryn, pomarańczy) – przetwarza się na różne sposoby. Zdecydowanie najlepiej jest zrobić to samodzielnie, ponieważ kandyzowane skórki dostępne w sklepach z oryginalną cykatą mają niewiele wspólnego i zwykle pozbawione są wartości. Co więcej, zawierają niekorzystny dla zdrowia syrop glukozowo-fruktozowy i sztuczne substancje konserwujące. By ich uniknąć (cytrusy zabezpieczane są nimi, by nie uległy zepsuciu w transporcie), przed przyrządzeniem cykaty owoce należy bardzo starannie wyszorować szczoteczką i sparzyć wrzątkiem. Po obraniu wykrawa się albedo, które w cytrusach zwykle jest gorzkie i niesmaczne. Następnie skórki kroi się w drobną kosteczkę, paski lub – wedle uznania – na większe kawałki.
Według najczęściej spotykanych przepisów, tak przygotowane skórki na cykatę gotuje się do zeszklenia i miękkości w syropie cukrowym (woda i cukier w proporcji 1 : 1, około 1 szklanka wody na 3–4 owoce). Następnie pozostawia się ją na kilka godzin do wyschnięcia, przekłada do szczelnie zamykanego naczynia i przechowuje w lodówce. Cykatę można również przyrządzić „na sucho”, bezpośrednio w słoiku – warstwami zasypując pokrojone skórki cukrem. Zakręcony słoik przechowuje się w temperaturze pokojowej do czasu, aż skórka puści sok, a cukier rozpuści się. Wówczas naczynie należy przełożyć do lodówki. Gotową cykatę przechowywać można nawet przez kilka miesięcy.
Polecamy: Syrop glukozowy – jego szkodliwość to prawda czy mit?
Zastosowanie cykaty
Tradycyjnie cykatę wykorzystywano przede wszystkim do wyrobów cukierniczych. Dodawano ją do ciast, dekorowano nią świąteczne mazurki. Cykata nie tylko podnosiła walory smakowe wypieków, ale i nadawała im wspaniały aromat. Ze względu na te walory kandyzowane skórki owoców do dziś stanowią niezastąpiony składnik serników czy pierników. Ponieważ stały się artykułem tanim i powszechnie dostępnym, używa się ich także na wiele innych sposobów. Cykatą można na przykład wzbogacić musli, sałatkę owocową, herbatę, pitną czekoladę, grzane wino. Doskonale nadaje się na bazę aromatycznych nalewek. Z owocowych skórek przygotowuje się konfitury. Cykata może być także samodzielną przekąską. Amatorzy słodkości chętnie sięgają po kandyzowane skórki cytrusów w czekoladzie.
Zobaczcie, jaka jest skuteczność działania witamin C na filmie poniżej:
Cykata – właściwości prozdrowotne
Słodka cykata to oczywiście – ze względu na wysoką zawartość cukru – kaloryczna „bomba” (np. 100 g kandyzowanej skórki pomarańczowej to około 300 kcal), której nie można spożywać w dużej ilości. Nie jest jednak przekąską pozbawioną wartości, ponieważ skórki owoców zawierają bardzo wiele cennych dla zdrowia substancji. Przede wszystkim są zasobnym źródłem flawonoidów, karotenoidów, olejków eterycznych i innych substancji o silnych właściwościach przeciwzapalnych i antyoksydacyjnych. Dostarczają także dużych ilości błonnika, witamin (głównie – witaminy C), minerałów.
Obecne w skórkach owoców substancje są niezbędne do utrzymania prawidłowych funkcji fizjologicznych i wykazują szereg właściwości prozdrowotnych:
- usprawniają metabolizm i trawienie,
- wspomagają usuwanie z organizmu substancji toksycznych,
- obniżają poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi,
- zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
- przeciwdziałają rozwojowi nowotworów,
- spowalniają procesy starzenia się organizmu,
- łagodzą objawy infekcji, stanów zapalnych,
- ułatwiają wykrztuszanie wydzieliny przy chorobach dróg oddechowych,
- wzmacniają odporność,
- wpływają pozytywnie na stan zębów i kości,
- zapobiegają nieświeżemu oddechowi,
- oddziałują korzystnie na wygląd skóry, włosów i paznokci.
Cykaty nie należy umieszczać w diecie jako istotnego źródła wyżej wymienionych substancji. Bez wyrzutów sumienia można jednak dodać nieco cykaty do porannej owsianki. Zdecydowanie korzystniej jest spożywać świeże owoce, o ile to możliwe (np. w przypadku jabłek czy gruszek) – ze skórką.
