Ćwiczenia przy kręgozmyku zawsze dobierane są indywidualnie do stopnia zaawansowania i kierunku ześlizgu kręgosłupa. Nieprawidłowo wykonywane ćwiczenia rehabilitacyjne zwiększają ryzyko postępu choroby i nasilenie dolegliwości korzeniowych. Odpowiednio opracowany przez lekarza czy fizjoterapeutę trening można również wykonywać w domu.
Czym jest kręgozmyk?
Kręgozmyk oznacza przemieszczenie się dwóch sąsiednich kręgów względem siebie do przodu lub do tyłu wraz z całą kolumną kręgosłupa znajdującą się nad miejscem ześlizgu. Zjawisko najczęściej dotyczy odcinka lędźwiowego na wysokości L4–L5 i wynika z przewlekłych zaburzeń biomechaniki tkanek kręgosłupa oraz przewlekłych chorób kręgosłupa prowadzących do zachwiania lub utraty jego stabilności. Kręgozmyk wywołuje szereg objawów neurologicznych, takich jak ból czy promieniujące do kończyn dolnych parestezje. Prowadzi też do postępującego upośledzenia ogólnej sprawności ruchowej, wydolności motorycznej układu ruchu oraz wad postawy.
W schorzeniu, jakim jest kręgozmyk, ćwiczenia rehabilitacyjne stanowią niezbędne narzędzie w przywracaniu prawidłowej ruchomości i anatomii kręgosłupa oraz centralizacji i eliminacji dokuczliwych dolegliwości. Ich głównym celem jest repozycja przesuniętych kręgów oraz poprawa kondycji powięzi przykręgosłupowej i stabilizacji centralnej. Ćwiczenia przy kręgozmyku zawsze dobierane są indywidualnie do stopnia zaawansowania i kierunku przemieszczenia się kręgosłupa. Nieprawidłowo wykonywane ćwiczenia rehabilitacyjne zwiększają ryzyko postępu choroby i nasilenie dolegliwości korzeniowych. Nie jest także wskazana modyfikacja programu usprawniania bez konsultacji ze specjalistą. Odpowiednio opracowany przez lekarza czy fizjoterapeutę zestaw ćwiczeń można wykonywać w domu.
Ćwiczenia na kręgozmyk – jak wygląda rehabilitacja?
Zanim lekarz ustali ćwiczenia na kręgozmyk, przeprowadza dokładne badania. W programie rehabilitacji uwzględnia się przede wszystkim stopień zaawansowania choroby, wiek oraz schorzenia współistniejące. W przypadku lekkiego kręgozmyku, przebiegającego bezobjawowo lub manifestującego słabe dolegliwości, rozpoczyna się leczenie zachowawcze, czyli rehabilitację ruchową i fizykoterapię w celu spowolnienia postępu przesunięcia kręgów. W zaawansowanych stadiach choroby rozważane są operacje chirurgiczne repozycjonujące zmieniony kręgosłup. Rehabilitacja ruchowa kręgozmyku uzupełniana jest także o zaopatrzenie ortopedyczne, jak gorsety i sznurówki, masaże lecznicze oraz terapię manualną, wspólnie składające się na przywrócenie balansu kostno-mięśniowo-powięziowego kręgosłupa.
Nie tylko indywidualne ćwiczenia na kręgozmyk lędźwiowy są istotne w powrocie do zdrowia, lecz także aspekt edukacyjny. Zrozumienie mechanizmu powstawania kręgozmyku oraz świadomość ryzyka powikłań i postępującej niepełnosprawności ruchowej sprzyjają zmianom nawyków w codziennym życiu. Znaczny wpływ na postęp bądź zatrzymanie kręgozmyku wywiera technika podnoszenia i przenoszenia ciężarów, rodzaj pracy zawodowej czy ilość i jakość aktywności sportowej i rekreacyjnej.
Kręgozmyk – ćwiczenia w domu i sali rehabilitacyjnej
Ćwiczenia na kręgozmyk zalecane są po ustąpieniu dolegliwości bólowych, a nawet po zakończeniu rehabilitacji, dla utrwalenia i podtrzymania wypracowanych efektów. Opracowując trening, należy wziąć pod uwagę kierunek przesunięcia się kręgów, ponieważ ćwiczenia na tylny kręgozmyk będą się znacznie różnić od tych na kręgozmyk przedni. Ćwiczenia zalecane jednemu pacjentowi mogą zaszkodzić innemu. Przede wszystkim należy zadbać o centralną stabilizację, czyli wzmocnienie mięśni core, ale także mięśni po stronie uwypuklenia kręgozmyku. Przykładowe ćwiczenia na kręgozmyk przedni to m.in.:
- Leżenie tyłem, nogi zgięte w kolanach, ręce wzdłuż tułowia. Dociskanie odcinka lędźwiowego do maty.
- Leżenie tyłem, nogi proste, ręce wzdłuż tułowia. Przyciąganie na przemian kolan do klatki piersiowej z dociśnięciem ich rękoma.
- Leżenie tyłem, nogi proste, ręce skrzyżowane pod głową. Naprzemienne unoszenie prostych nóg nad matę.
- Leżenie tyłem, nogi zgięte w kolanach, ręce pod głową. Półbrzuszek – lekki skłon tułowia w stronę kolan. Ćwiczenie na kręgozmyk tego typu można urozmaicać, wykorzystując różnorodne przybory, np. piłki czy laski gimnastyczne, trzymając je na wysokości linii barków z przodu klatki piersiowej bądź nad głową.
- Klęk podparty, ramiona na szerokość barków, nogi na szerokość bioder. Zbliżanie lewego kolana w stronę prawego łokcia. Powrót do pozycji wyjściowej. Zbliżanie prawego kolana w stronę lewego łokcia. Powrót do pozycji wyjściowej.
- Pozycja jak wyżej. Wdech – skłon głowy w tył. Wydech – skłon głowy w dół z uwypukleniem grzbietu na zewnątrz, tzw. koci grzbiet.
Ćwiczenia na ból kręgosłupa lędźwiowego:
Bibliografia:
1. Gaździk T., Ortopedia i traumatologia, PZWL, Warszawa 2010;
2. Kiwerski J., Schorzenia i urazy kręgosłupa, PZWL, Warszawa 2015;
3. Owczarek S., Atlas ćwiczeń korekcyjnych, WSiP, Warszawa 2009.
