Zaburzenie harmonii rysów twarzy typowe dla wady, jaką jest progenia, wpływa na wielkość żuchwy i warunki zgryzowe, przez co dolny odcinek czaszki twarzowej jest dominujący. Przodożuchwie morfologiczne zaliczane jest do wad dziedzicznych, uwarunkowanych genetycznie.
Czym jest progenia?
Progenia, określana inaczej jako przodożuchwie morfologiczne, występuje u około 2% populacji z wadami gnatycznymi, czyli szczękowo-twarzowymi. Jest to wada kostna twarzowo-szczękowo- zębowa, która powstaje pod wpływem czynników miejscowych i ogólnych oraz uwarunkowań genetycznych. Prowadzi do wystąpienia nieprawidłowości kształtu, wielkości i wzajemnego ustawienia poszczególnych kości twarzowej części czaszki.
Wada ta, mówiąc najprościej, polega na doprzednim wzroście żuchwy w stosunku do szczęki. Trzon żuchwy ma zwiększoną długość, zaś kąt, jaki tworzy z gałęzią, może być rozwarty. Przodożuchwie morfologiczne objawia się przede wszystkim nieestetycznym i nadmiernym wysunięciem brody i dolnej wargi.
Konsekwencje progenii
Jakość życia osób dotkniętych progenią przed leczeniem i po nim zdecydowanie się różni. Nieleczona wada ulega znacznemu pogłębieniu wraz z postępującym procesem starzenia się organizmu. W wyniku tego u ludzi w starszym wieku powoduje liczne dolegliwości zdrowotne. Prowadzi często do zaburzenia prawidłowego funkcjonowania układu stomatognatycznego, a zwłaszcza pracy stawów skroniowo-żuchwowych, w konsekwencji czego pojawiają się trudności w gryzieniu i żuciu pokarmów czy wymowie. U chorych dochodzi do seplenienia, nosowania otwartego i nieprawidłowej czynności języka. Wada powoduje duże trudności w protezowaniu.
Oddziałuje ona negatywnie na rysy twarzy (powoduje zaburzenie ich harmonii), przez co wpływa niekorzystnie na wygląd zewnętrzny chorego. Defekt kosmetyczny nasila cofnięcie okolicy wargi górnej, czego przyczyną jest najczęściej współtowarzyszący niedorozwój szczęki. Dolny odcinek jest znacznie wydłużony, a wada powikłana jest często zgryzem otwartym. Wygląd twarzy osób dotkniętych tym problemem obniża jakość ich funkcjonowania w społeczeństwie. Liczne badania potwierdzają, że progenia wpływa negatywnie na samoocenę i podnosi ryzyko depresji.
Progenikom grozi przedwczesna paradontoza i są bardziej podatni na próchnicę, gdyż krzywe, nachodzące na siebie zęby trudno dokładnie wyczyścić. Otwarte przez większość czasu usta powodują wzmożoną kolonizację drobnoustrojami chorobotwórczymi. Podczas ruchu szczęką stawy wydają nietypowe efekty akustyczne, mówiąc pospolicie, strzelają.
Dochodzi często do rozwoju stanu zapalnego stawów, któremu towarzyszy ból. Nierzadko pojawiają się: szum w uszach, migreny i zawroty głowy. Progenia może przyczyniać się do przeciążenia mięśni twarzy i szyi, czego objawami są zaburzenia równowagi i słuchu.
Efekty leczenia progenii
Progenia poddana odpowiedniemu leczeniu umożliwia symetryczną pracę stawów skroniowo-żuchwowych. Następuje poprawa funkcjonowania mięśni żucia, co gwarantuje prawidłowe rozgniatanie i mieszanie pokarmu ze śliną, w konsekwencji czego ma miejsce udoskonalenie w zakresie połykania i oddychania. Następuje poprawa czynności chwytania i odgryzania pokarmów. Ponadto polepsza się wyrażanie emocji i artykulacja dźwięków. Osoby z leczoną progenią są zadowolone z istotnej poprawy harmonii rysów twarzy.
Progenia leczona bez operacji
Wcześnie wykryta progenia może być leczona ortodontycznie. Efekty terapeutyczne takiego postępowania są widoczne zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Szczególnie dużą popularnością cieszy się leczenie progenii aparatem. Wykorzystuje się w tym celu aparaty ortodontyczne, zarówno stałe, jak i ruchome. Terapia ortodontyczna trwa z reguły od 6 miesięcy do 2 lat.
Brak postępu w leczeniu zachowawczym, czyli progenii leczonej bez operacji, zakończenie wieku kostnego i brak możliwości systematycznego prowadzenia terapii kwalifikują chorych do leczenia chirurgicznego.
Chirurgiczne leczenie progenii
W większości przypadków leczenie progenii jest chirurgiczne. Operacja wykonywana jest w ramach chirurgii ortognatycznej, czyli szczękowo-twarzowej, mającej na celu poprawę zarówno deformacji i kostnych warunków estetycznych twarzy, jak i warunków okluzyjnych i funkcjonowania całego układu stomatognatycznego. Różnorodność wad sprawia, że często potrzebne są operacje przeprowadzane zarówno na żuchwie, jak i na szczęce. W przypadku progenii najczęściej podejmowana jest operacja dwuszczękowa, której stosowanie zapoczątkował Köle. Następstwem takiego zabiegu jest prawidłowe ustawienie szczęk względem siebie i podstawy czaszki oraz prawidłowy zgryz, a w konsekwencji poprawa funkcji i równowaga w wyglądzie twarzy.
Leczenie chirurgiczne wymaga od chorego dużej cierpliwości. Po zabiegu górne i dolne zęby są przez kilka tygodni szynowane, aby zapewnić prawidłowe zrośnięcie kości. Przez ten czas chory odżywiany jest przez słomkę pokarmami w formie płynnej i półpłynnej. Trudności związane są też z utrzymaniem prawidłowej higieny jamy ustnej. Chorzy po zabiegu przez kilka lub kilkanaście miesięcy noszą aparaty korekcyjne.
Planując leczenie chirurgiczne, należy uwzględnić istotne ryzyko nawrotu wady czy możliwość wystąpienia powikłań. Mogą się pojawić: obniżenie czucia dotyku, zaburzenia o charakterze przeczulicy czy widoczność blizn pooperacyjnych.
Bibliografia:
1. Sroczyk Ł., Kawala B., Rozwój chirurgii ortognatycznej - przegląd piśmiennictwa, „Zdrowie i Dobrostan”, 2015, 1, s. 299-306.
2. Kryst L., Jachimowicz M., Własna ocena wyników chirurgicznego leczenia progenii –materiał I Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej IS AM w Warszawie, „Nowa Stomatologia”, 2000, 3, s. 29-32.
3. Karłowska I., Zarys współczesnej ortodoncji, Warszawa, PZWL, 2001.
4. Lisowska I., Ortodontyczna ocena wyników chirurgicznego leczenia progenii na podstawie analizy cefalometrycznej przeprowadzonej metodą Segnera–Hasunda, „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie”, 2008, 54(1), s. 82–93.
5. Gaszyńska E., Kozakiewicz M., Arkuszewski P., Ocena stabilności wyników leczenia po jednoszczękowych operacjach progenii, „Dental and Medical Problems”, 2010, 47(1), s. 30–33.
