Norowirusy dawniej określane jako Norwalk-like virus to grupa wysoce heterogennych wirusów, które przynależą do 5 grup genetycznych i wykazują dużą oporność na czynniki środowiskowe. Uważa się je za wiodącą przyczynę epidemii biegunek na świecie. Zapadalność jest podobna zarówno w krajach rozwijających się, jak i rozwiniętych. W Stanach Zjednoczonych Ameryki norowirusy wywołują ponad 90% epidemii biegunek niebakteryjnych.
Co to jest norovirus?
Norowirusy (z łac. Norovirus) to grupa wirusów ssRNA należących do rodziny kaliciwirusów (z łac. Caliciviridae). Ich nazwa wywodzi się od wirusa Norwalk po raz pierwszy wyizolowanego w 1968 roku w miejscowości o tej samej nazwie położonej w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Dość często w literaturze przedmiotu dla określenia tego patogenu stosowany jest skrót NoV.
Norowirusy zbudowane są z pojedynczej nici kwasu rybonukleinowego. Nie posiadają wypustek, ani osłonki. Ich średnica wynosi 27–40 nm, stąd też stanowią jedne z najmniejszych wirusów RNA i zaliczane są do grupy małych okrągłych wirusów (z ang. small round structured viruses, SRSV).
Co wywołują norowirusy?
Norowirusy są częstym czynnikiem wywołującym zakażenie przewodu pokarmowego. Choroba rozwinąć się może o dowolnej porze roku, jednak szczyt zachorowalności przypada na okres zimowy. Stąd też w Wielkiej Brytanii zwyczajowo określana jest mianem zimowej choroby żołądka lub zimowymi wymiotami (z ang. winter vomiting disease). Przebycie jej nie daje ochrony przed następnymi zachorowaniami.
Zakażenie norowirusem
Patogen wykazuje dużą zakaźność. Szacuje się, że wystarczy około 10 jego cząstek, by wywołać chorobę u dorosłej zdrowej osoby. Norowirusy charakteryzują się dużą wytrzymałością. W stanie zamrożenia przetrwać mogą kilka lat. Na szerzenie zakażenia wpływa również ich łatwość przenoszenia się oraz duża zmienność genetyczna. Do ich inaktywacji dochodzi w środowisku o pH wynoszącym 3–5 i w temperaturze ponad 60°C. Nieskuteczne są wobec nich powszechnie używane detergenty. Zwalcza się je nadtlenkiem wodoru i podchlorynem sodu.
Rezerwuarem norowirusów jest człowiek. Do zakażenia wirusem noro dojść może u ludzi w każdym wieku. Następuje ono w wyniku kontaktu z chorymi osobami, przedmiotami, powierzchniami zanieczyszczonymi cząsteczkami wirusa pochodzącego z wymiocin i fekaliów. Przyczyną może być również zanieczyszczona patogenem żywność i woda. Norowirusy wydalane mogą być przez zakażonych bezobjawowo oraz chorych w okresie wylęgania i przez 2 tygodnie po ustąpieniu objawów. Choroba zdarza się zwłaszcza w środowiskach zamkniętych – domach opieki społecznej, szpitalach, szkołach, żłobkach.
Norowirusy – objawy choroby
Choroba rozwija się w ciągu 1–2 dni od zakażenia. Objawy wywołanego przez norowirusy zakażenia dotyczą przeważnie układu pokarmowego. Wymioty, nudności, skurcze brzucha i/lub biegunka (przeważnie bez domieszki krwi) pojawiają się nagle. U chorych zaobserwować można ogólne osłabienie, podwyższoną temperaturę ciała, bóle i zawroty głowy, bóle mięśni i stawów, dreszcze. Dolegliwości w przypadku nieobciążonych żadnymi innymi problemami zdrowotnymi dorosłych utrzymują się 24–60 godzin. U dzieci, osób starszych, schorowanych trwać mogą nawet do 7 dni. Choroba nie pozostawia po sobie przeważnie żadnych skutków ubocznych. W literaturze przedmiotu można przeczytać też o sporadycznych przypadkach bezobjawowego jej przebiegu. Badacze wskazują, że norowirusy wywołują cięższe zachorowania w porównaniu z sapowirusami, ale łagodniejsze niż te wywołane przez rotawirusy.
Norowirusy – diagnostyka i leczenie
W diagnostyce norowirusów obok obrazu klinicznego, szczegółowego wywiadu medyka z chorym bardzo ważne są badania laboratoryjne. Badacze wskazują, że wirus noro jest trudny do klasyfikacji ze względu na brak przystosowania do hodowli tkankowych. Przykładowe testy diagnostyczne wykrywające zakażenie to: mikroskopia elektronowa (z ang. Electron Microscope, EM), test immunoenzymatyczny (z ang. Enzyme Immunoassay, EIA), reakcja łańcuchowa polimerazy z odwrotną transkryptazą (z ang. Reverse Transcription, RT-PCR).
Nie ma specjalnego sposobu leczenia zakażenia norowirusem. Istotną rolę odgrywa utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i odżywienia. Konieczne jest objawowe leczenie płynami, by zapobiec odwodnieniu organizmu. Jest to szczególnie ważne w przypadku małych dzieci i osób starszych, u których w ciężkich przypadkach zaistnieć może nawet konieczność hospitalizacji. Antybiotyki i leki hamujące motorykę nie są wskazane.
Zapobieganie zakażeniu norowirusem
W zapobieganiu zakażeniu norowirusem bardzo ważne miejsce zajmuje przestrzeganie zasad higieny, w tym zwłaszcza podczas kontaktu z chorymi lub zanieczyszczonymi przedmiotami czy powierzchniami. Osoby z objawami chorobowymi nie powinny mieć styczności z żywnością. Należy często i dokładnie myć ręce, unikać spożywania surowych, niemytych produktów, zwłaszcza ostryg. Przez przynajmniej 3 dni po ustaniu objawów nie powinno się przygotowywać posiłków dla innych.
Covid-19 może mieć wpływ na płodność mężczyzn
Bibliografia:
1. L. Jimenez, M. Chiang, Virucidal activity of a quaternary ammonium compound disinfectant against feline calicivirus: a surrogate for norovirus, [w:] „American Journal of Infection Control”, 2006, 34(5), s. 269–273.
2. C. Colomba, L. Saporito, G. M. Giammanco i wsp., Norovirus and Gastroenteritis in Hospitalized Children, Italy, [w:] „Emerging Infectious Diseases”, 2007, 13(9), s. 1389–1391.
3. A. Rzeżutka, I. Kozyra, M. Chrobocińska i wsp., Norowirusy w środowisku i żywności nowe zagrożenie?, [w:] „Medycyna Weterynaryjna”, 2007, 63(4), s.379–383.
4. M. Pakulska, A. Jackowska-Tracz, M. Tracz, Norowirusy w żywności – najczęstszy niebakteryjny czynnik zakażeń pokarmowych u ludzi, [w:] „Życie Weterynaryjne”, 2014, 89(8), s. 694–695.
