Kriochirurgia to metoda zimnolecznictwa, która charakteryzuje się bardzo małym ryzykiem powikłań, szybkim czasem wykonywania zabiegu i krótką rekonwalescencją. Większość zabiegów cechuje również bezbolesny przebieg. Chorym towarzyszy jedynie uczucie zimna i pieczenia. Celem kriochirurgii jest wywołanie kriodestrukcji i kriozniszczenia, czyli krionekrozy, w chorej tkance. Występują trzy metody kriochirurgii: technika deep steak, natryskowa, kontaktowa.
Co to jest kriochirurgia?
Kriochirurgia to metoda krioterapii, czyli zimnolecznictwa, która polega na kontrolowanym i miejscowym niszczeniu przerośniętych lub chorych tkanek przy wykorzystaniu niskich temperatur. Ich źródłem jest w większości przypadków ciekły azot, którego temperatury mogą osiągać temperaturę od -170°C do -190°C. Drugim co do częstości używania materiałem chłodniczym jest dwutlenek węgla o temperaturze sublimacji -78,5°C. Znacznie rzadziej wykorzystywane jako kriogent, czyli chłodziwo, są podtlenek azotu czy argon.
Chłodziwo aplikuje się na daną tkankę, która schładzana jest w wyniku pobierania ciepła z ciała. Zabieg wykonywany jest przy użyciu specjalnego aparatu do kriochirurgii. Nowoczesne sondy kriochirurgiczne pozwalają na precyzyjne zamrożenie tkanek na zamierzonej powierzchni i głębokości.
Wyróżnia się trzy podstawowe metody kriochirurgii. Są nimi techniki:
- deep steak, zwana doogniskową – zamrażanie za pomocą tamponów zanurzanych w ciekłym azocie, metoda stosowana wyłącznie w leczeniu zmian łagodnych i płytkich,
- natryskowa, czyli spot freeze – czynnik chłodniczy to ciekły azot lub podtlenek azotu, metoda stosowana w leczeniu zmian o średnicy do 2 cm, większe ogniska leczy się etapami, dzieląc na segmenty o średnicy około 2 cm, natrysk wykonuje się z odległości 1 cm, nie wolno przesuwać wylotu gazu nad zmianą,
- kontaktowa, zwana aplikacyjną – czynnik chłodniczy to podtlenek azotu, ciekły azot lub dwutlenek węgla, metoda pozwala na leczenie zmian osiągających kilkucentymetrową średnicę.
Zastosowanie i zalety kriochirurgii
Największą popularnością jak dotąd cieszą się kriochirurgia dermatologiczna i kriochirurgia ginekologiczna, choć coraz częściej kriochirurgia wykorzystywana jest także w onkologii, laryngologii, okulistyce, urologii, stomatologii. Zabiegi te charakteryzują się krótkim czasem wykonywania, możliwością przeprowadzenia w warunkach ambulatoryjnych, prostą i bezpieczną techniką o niskim ryzyku wystąpienia powikłań. Zaletą jest także niszczenie tkanki bez konieczności naruszania ciągłości skóry. Dzięki temu osiąga się lepszy efekt estetyczny od rezultatów uzyskanych w wyniku tradycyjnego postępowania chirurgicznego.
Dermatologiczna kriochirurgia
Kriochirurgia jest metodą dość często wykorzystywaną w codziennej praktyce dermatologicznej. W ramach kriochirurgii dermatologicznej usuwane mogą być m.in.: brodawki zwykłe, łojotokowe, płaskie, płciowe, czyli kłykciny kończyste. Dodatkowo: odciski, nagniotki, znamiona naskórkowe o charakterze rogowacenia, gruczolaki potowe i łojowe, rogowacenia słoneczne, mięczaki zakaźne, ziarniniaki obrączkowate, niektóre przypadki bliznowców, włókniaki miękkie, żylaki kończyn dolnych. Kriochirurgia użyta może być również w: niektórych przypadkach łagodnych zmian przerostowych skóry, świerzbiączki guzkowej, choroby Bowena, trądziku pospolitego, łysienia plackowatego.
Kriochirurgia dermatologiczna nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania. Zabieg przeprowadzany może być nawet u kobiet w ciąży, osób w podeszłym wieku i dzieci. Podczas trwania zabiegu chory odczuwa delikatne pieczenie. Po zakończeniu pojawić się mogą obrzęk i rumień, które utrzymują się zazwyczaj przez kilka dni. Rzadszym powikłaniem jest pęcherz gojący się nawet do 6 tygodni. Dzięki braku nacięcia po zabiegu pozostają tzw. kosmetyczne blizny, które są elastyczne i mało widoczne.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o skórze człowieka:
Kriochirurgia ginekologiczna
Kriochirurgia ma duże zastosowanie w praktyce ginekologicznej. Używana jest do usuwania m.in. zmian nienowotworowych. Wadą krioterapii jest brak możliwości zbadania histopatologicznie usuwanej zmiany. Zalety kriochirurgii w ginekologii dotyczą zwłaszcza faktu, że powstałe po zabiegu blizny nie odbiegają czynnościowo od otaczających tkanek, przez co nie upośledzają funkcji rozrodczych. Nie predysponują też do zaburzenia rozwierania szyjki macicy podczas porodu. Po kilkutygodniowym okresie gojenia nie ma śladu po pierwotnych zmianach chorobowych. Przez cały okres gojenia pacjentka nie powinna współżyć. Organizm w ciągu 14 dni usuwa martwicę, dzięki czemu chroni zdrową tkankę i zapobiega zakażeniu gojącego się miejsca. Obfite wodniste upławy wymagają stosowania podpasek.
Kriochirurgia w innych specjalnościach medycznych
Coraz częściej z metod zimnolecznictwa korzysta się w laryngologii. Najczęściej wykonywana jest kriochirurgia migdałków podniebiennych, czyli ich zmniejszenie, kryptoliza migdałków i kriochirurgia małżowin nosowych, czyli konchoplastyka (zmniejszenie małżowin nosowych). Wskazaniami do zastosowania kriochirurgii w stomatologii są m.in.: naczyniaki samoistne i pojawiające się w przebiegu choroby Rendu-Oslera-Webera, afty nawracające, zapalenie opryszczkowe warg i jamy ustnej, liszaj płaski jamy ustnej, torbiel zastoinowa gruczołów ślinowych, leukoplakia, żylaki języka, włókniaki, brodawczaki.
Bibliografia:
1. Kaźmierowski M., Bowszyc-Dmochowska M., Kriochirurgia w chorobach skóry, Lublin, Czelej, 2017.
2. Gwiazda−Chojak E., Bednarz I., Łysiak K. i wsp., Wykorzystanie ciekłego azotu w leczeniu naczyniaków i leukoplakii błony śluzowej jamy ustnej, warg i języka, „Dental and Medical Problems”, 2005, 42(1), s. 59–64.
3. Toboła J., Witkowska A., Olsztyński A., Praktyczne uwagi na temat wybranych aspektów kriochirurgii zmian skórnych, „Dermatologia Kliniczna”, 2004, 6(1), s. 29–35.
4. Lubkowska A., Zastosowanie krioterapii w chorobach przewlekłych, „Family Medicine & Primary Care Review”, 2013, 15(2), s. 233–239.
