Jet lag stwarza tymczasowe problemy ze snem i może dotyczyć każdej osoby podróżującej, która zbyt szybko przemieszcza się przez wiele stref czasowych. Dzieje się tak, ponieważ każdy organizm ma swój wewnętrzny zegar biologiczny, który sygnalizuje, kiedy zachować przytomność i kiedy spać. Zaburzenie jet lag ma miejsce, ponieważ zegar ten jest nadal zsynchronizowany z oryginalną strefą czasową, a nie z tą, w której człowiek się obecnie znajduje. Im więcej przekroczonych stref czasowych, tym bardziej prawdopodobne jest, że osoba podróżująca dozna gwałtownego spadku wydolności fizycznej i psychicznej.
Jet lag – objawy zaburzenia
Jet lag może powodować zmęczenie w ciągu dnia, złe samopoczucie, bezsenność i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Jest stanem tymczasowym, ale może znacznie ograniczyć czas spędzony na wakacjach lub komfort podróży służbowej. Poza zmęczeniem i bezsennością można doświadczyć wielu objawów fizycznych i psychicznych, takich jak lęk, zaparcia, biegunki, dezorientacja, odwodnienie, ból głowy, drażliwość, nudności, trudności w koncentracji, pocenie się, problemy z koordynacją czy zawroty głowy. Niektóre osoby zgłaszają dodatkowe objawy, takie jak nieprawidłowy rytm bicia serca i zwiększona podatność na choroby. Dzieci i niemowlęta również mogą odczuwać takie objawy, jak dorośli. W celu diagnozy jet laga konsultacja lekarska nie jest wymagana. Jeśli natomiast objawy są zbyt uciążliwe i nie ustępują po kilku dniach lub pojawiają się inne dolegliwości, należy skonsultować się z lekarzem.
Jet lag – czynniki ryzyka
Główną przyczyną jet laga jest podróż odbywająca się w różnych strefach czasowych. Istnieją jednak pewne czynniki ryzyka, które mogą powodować nasilenie objawów lub ich długotrwałość. Są to między innymi:
- podróżowanie przez więcej niż dwie strefy czasowe – większość osób może szybko dostosować się do maksymalnie dwóch zmian strefy czasowej, ale podróż przez więcej stref może już powodować zauważalne objawy;
- latanie na wschód – podróż z zachodu na wschód powoduje, że podróżni "tracą" czas, a to może być przyczyną trudniejszego dostosowania się do obecnej strefy czasowej;
- wiek – osoby starsze mogą trochę wolniej przystosowywać się do nowej sytuacji;
- częste podróże – piloci, stewardessy i osoby często podróżujące służbowo, które są stale w różnych strefach czasowych, mogą mieć trudności z dostosowaniem się do nich;
- nieprawidłowe nawyki – stres i trudności z zasypianiem przed podróżą mogą nasilać objawy;
- warunki lotu – monotonia podróży, unieruchomienie ciała, ciasne siedzenia, żywność podawana podczas lotu, wysokość i ciśnienie w kabinie mogą wpływać na objawy związane z jet lagiem;
- spożywanie alkoholu – nadmierne spożywanie alkoholu podczas długich lotów może również pogorszyć objawy.
Jet lag – ile trwa?
Czas trwania jet laga zależy od liczby stref czasowych przekroczonych podczas podróży. Podróżujący doświadczają dyskomfortu przeważnie z powodu zamknięcia w samolocie przez dłuższy okres lub z powodu różnic klimatycznych, kulturowych i diety w miejscu docelowym. Ogólnie ciało dostosowuje się do nowej strefy czasowej z szybkością jednej lub dwóch stref czasowych dziennie. Jeśli na przykład przekroczono sześć stref czasowych, ciało będzie zazwyczaj dostosowywać się do tej zmiany w ciągu trzech do pięciu dni. Jet lag jest stanem przejściowym i większość osób dochodzi do siebie stosunkowo szybko.
Jet lag – sposoby na poradzenie sobie z tym zaburzeniem
Istnieją kroki, które można podjąć, aby zapobiec lub zminimalizować wystąpienie objawów jet laga. Są to:
- dbanie o kondycję fizyczną – przed planowaną podróżą należy kontynuować ćwiczenia, jeść zbilansowane posiłki i wypoczywać; pozwoli to szybciej dostosować się do nowych warunków po wylądowaniu; osoby, które nieprawidłowo się odżywiają i nie prowadzą aktywnego trybu życia, powinny zacząć zmieniać nawyki kilka tygodni przed podróżą;
- wizyta u lekarza przed planowaną podróżą – osoby chore przewlekle, których stan zdrowia wymaga monitorowania (np. cukrzyca lub choroba serca), powinny skonsultować się odpowiednio wcześniej z lekarzem w celu omówienia stanu zdrowia i leczenia w czasie podróży;
- unikanie alkoholu – nie należy spożywać alkoholu na dzień; napoje te mogą powodować odwodnienie, zakłócać dobowy rytm snu, powodować nudności i ogólny dyskomfort;
- unikanie kofeiny – nie należy pić napojów kofeinowych przed lotem, podczas niego lub po nim; kofeina może powodować odwodnienie i zakłócać dobowy rytm snu;
- picie wody – zwłaszcza podczas lotu, w celu przeciwdziałania skutkom suchej atmosfery wewnątrz samolotu.
- poruszanie się po samolocie – podczas lotu warto ćwiczyć nogi od czasu do czasu (np. co godzinę lub dwie wstawać i chodzić po pokładzie); długi czas spędzony na siedząco może spowolnić obieg krwi do nóg.
