Betaina to powszechny składnik suplementów diety. Fizjologiczny poziom betainy powinien wynosić u kobiet 20–60 μmol/l, zaś w przypadku mężczyzn mieścić się w przedziale 25–75 μmol/l. Betainę uważa się za bezpieczną substancję zarówno w przypadku zewnętrznego, jak i wewnętrznego stosowania. Zażywanie betainy wskazane jest w dolegliwościach żołądkowo-jelitowych i zaburzeniach pracy wątroby. Betaina wpływa też pozytywnie na pracę układu krążenia. Za opakowanie suplementu diety z betainą płaci się około 58 zł.
Co to jest betaina?
Betaina to organiczny, bipolarny związek chemiczny, którego dodatni ładunek zlokalizowany jest na atomach azotu, siarki lub fosforu, zaś ujemny ładunek występuje na atomach tlenu związanych z atomami węgla, siarki lub fosforu. Po raz pierwszy wykryta została w XIX w. w burakach cukrowych (z łac. Beta vulgaris), od których pochodzi jej nazwa. Stanowi od 0,8 do 1,6% suchej masy buraka. Stwierdzono jej zwiększone występowanie w łożysku, nerkach, mózgu i wątrobie człowieka. Najbardziej znaną betainą jest pochodna białkowego aminokwasu glicyny (z łac. Acidum aminoaceticum), określanego w skrócie jako Gly lub G. Betaina ta nazywana jest trimetyloglicyną (TMG). Naturalna betaina ma postać od krystalicznego białego proszku łatwo rozpuszczalnego w wodzie, który ma właściwości higroskopijne i łatwo chłonie wodę z powietrza. Dlatego też należy go przechowywać w szczelnie zamkniętym opakowaniu.
Gdzie występuje betaina?
Betainę można dostarczać do organizmu wraz z pożywieniem oraz poprzez suplementowanie. Doskonałym jej źródłem są m.in.: otręby pszenne, kiełki pszenicy, jęczmień, żyto, szpinak, buraki cukrowe, owoce goji, soja, skorupiaki, takie jak małże i krewetki. Poziom betainy może się zmieniać w zależności od sposobu przetworzenia produktu zawierającego betainę. Za opakowanie 100 kapsułek produktu typu betaina HCL płaci się około 58 zł. Betainę HCL zaleca się przyjmować na około 30 minut przed posiłkiem. Zalecana dzienna dawka powinna mieścić się w przedziale 1000–2500 mg i być przyjmowanych w 2 podzielonych dawkach. Niezbędna człowiekowi do prawidłowego metabolizmu betaina może być samodzielnie wytwarzana przez organizm z choliny.
Przeciwwskazania i skutki uboczne suplementowania betainy
Suplementowanie betainy niewskazane jest w przypadku wrzodów układu pokarmowego, nadkwasoty, zgagi. Dodatkowo przyjmowanie tego związku powinny skonsultować z lekarzem osoby zażywające leki na serce, chorujące na cukrzycę, kamienicę nerkową i choroby wątroby oraz kobiety ciężarne i karmiące piersią żeby zapobiec ewentualnym szkodliwym dla zdrowia interakcjom.
Betainę uważa się za bezpieczną substancję zarówno w przypadku zewnętrznego, jak i wewnętrznego stosowania. Rzadkością są skutki uboczne. Możliwe działania niepożądane stanowią biegunka, nudności, rozstrój żołądka.
Właściwości i działanie betainy
Betaina wykazuje pozytywny wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Za najważniejszą jej funkcję uważa się zdolność do osmoprotekcji i przenoszenia grup metylowych (–CH3). Betaina warunkuje prawidłowe działanie wątroby regulując jej metabolizm. Betaina jest lipotropem, co oznacza, że może zapobiec gromadzeniu się tłuszczu w wątrobie. Zapewnia ochronę przed nadmierną produkcją etanolu. Zmniejsza stany zapalne, poziom tzw. złego cholesterolu LDL i homocysteiny, czyli aminokwasu przyczyniającego się do rozwoju chorób serca, zmian miażdżycowych i zakrzepowych oraz udarów mózgu. Wspomaga usuwanie toksyn i korzystnie wpływa na regenerację organizmu.
Betaina wspomaga pracę żołądka, gdyż zwiększa poziom kwasu solnego. Działanie to zauważa się zwłaszcza, gdy stosowana jest razem z papainą i bromelainą. Stąd też chlorowodorek betainy, czyli betainę HCL, powinny przyjmować osoby z zaburzeniami trawienia. Oprócz tego, że wspomaga trawienie, to także zwiększa przyswajalność składników odżywczych. Wskazana jest też osobom wykonującym treningi siłowe, gdyż ułatwia rozkład białka w bogatej w proteiny diecie. Odgrywa też ważną rolę w biosyntezie kreatyny, która ma duże znaczenie dla wytrzymałości tkanki mięśniowej. Trwają badania nad wpływem betainy na redukcję masy ciała.
Jak jeść zdrowo? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Betaina w kosmetologii
Betainę z powodzeniem wykorzystać można w kosmetologii. Naturalna betaina w postaci ekstraktu z buraka cukrowego może być dodawana do szamponów, emulsji myjących, płynów micelarnych, produktów do higieny intymnej czy po opalaniu. Zalecane stężenie wynosi 2–10%. Nieco większe (od 10 do 15%) stosuje się w produktach o działaniu przeciwstarzeniowym i przeciwzmarszczkowym. Betaina łagodzi podrażnienia i zaczerwienienia skóry, zmniejsza uczucie lepkości i ułatwia rozprowadzanie kosmetyku. Związek ten łagodzi drażniące działanie detergentów. Zapewnia silnie nawilżenie skóry i zwiększenie jej elastyczności. Ma działanie antyoksydacyjne, redukuje wolne rodniki. Betaina zwiększa objętość, wzmacnia, nawilża, zmiękcza włosy. Istotnie łagodzi objawy suchości skóry głowy i włosów po wysuszających zabiegach kosmetycznych, jak trwała i farbowanie włosów. Dodatkowo tworzy oraz stabilizuje pianę. Stanowi też składnik past do zębów, zapobiegających powstawaniu uczucia suchości w jamie ustnej. Betaina dość często jest mylnie utożsamiana z substancją o nazwie Cocamidopropyl betaine, czyli kokamidopropylobetainą, zaliczaną do grupy surfaktantów amfoterycznych – środków powierzchniowo czynnych o częstym działaniu uczulającym.
Bibliografia:
1. Craig S., Betaine in human nutrition, “The American Journal of Clinical Nutrition”, 2004, 80(30), s. 539–549.
2. Cholewa J.M., Hudson A., Cicholski T. i wsp., The effects of chronic betaine supplementation on body composition and performance in collegiate females: a double-blind, randomized, placebo controlled trial, “Journal of the International Society of Sports Nutrition”, 2018, 15, s. 37.
3. Ślęczka A., Krzywonos M., Wilk M., Durbajło W., Występowanie i rola betainy w życiu organizmów żywych, „Nauka Przyroda Technologie”, 2015, 9(3), s. 43-56.
