Zaparcia to bardzo częsty problem polegający na trudności w oddaniu stolca. Często zaparciom towarzyszy ból. Zaparcie może być przygodną dolegliwością, lecz jest też często objawem chorób jelita grubego, zaburzeń metabolicznych, chorób endokrynologicznych, neurologicznych. Właściwa dieta jest podstawą leczenia zaparć, a nieprawidłowe odżywianie może zaparcia wywołać. Sprzyja im szczególnie dieta uboga w błonnik, nadużywanie środków przeczyszczających, niektóre leki i czynniki psychiczne.
Dieta na zaparcia w postaci atonicznej
Postać atoniczna zaparć polega na spowolnieniu perystaltyki jelit, nadmiernym wchłanianiu wody w obrębie jelita i tym samym zbyt dużym zagęszczeniu mas kałowych. Suchy i zbity stolec trudno jest wydalić. Leczenie postaci atonicznej polega przede wszystkim na bogatobłonnikowej diecie. Poza zwiększoną ilością błonnika konieczne jest dostarczenie do organizmu właściwej ilości warzyw i owoców (najlepiej w postaci surowej). Nie należy obierać niektórych owoców ze skórki, a jedynie porządnie je wymyć. Nie powinno się też unikać owoców z jadalnymi pestkami, jak kiwi, jeżyny, maliny. Kolejną koniecznością w diecie na zaparcia atoniczne jest spożywanie dużej ilości wody – co najmniej 30 ml na 1 kg masy ciała. Należy unikać produktów, które osłabiają ruchy jelit. Należą do nich:
- mocna czarna herbata,
- kisiel,
- czekolada,
- gruszki,
- banany,
- gotowana marchew,
- dynia,
- czarne jagody,
- czerwone wino,
- jasne pieczywo, szczególnie świeże,
- tłuste wędliny i konserwy mięsne,
- łój, smalec i słonina,
- warzywa kapustne,
- czereśnie,
- ocet,
- potrawy mączne.
Dieta na zaparcia spastyczne
Zaparcia spastyczne występują najczęściej jako jeden z objawów zespołu jelita drażliwego. Są wynikiem nadmiernej aktywności jelit, co prowadzi do uniemożliwienia swobodnego przechodzenia mas kałowych przez „zaciśnięte” jelita. Stolec przybiera formę ołówkowatą bądź wychodzi w postaci małych grudek. Dieta na zaparcia spastyczne powinna mieć formę oszczędzającą jelito grube. Musi zapewniać regularne, odpowiednie ilości posiłków, by jelito nie było puste. Stosując dietę przy spastycznych jelitach, nie powinno się pobudzać dodatkowo perystaltyki.
Owoce i warzywa powinny być dostarczane również w dużej ilości, jednak w przeciwieństwie do diety przy zaparciach atonicznych powinny mieć postać koktajli, soków, przecierów. Nie wolno jeść niedojrzałych owoców, należy je obierać ze skórki, suszone owoce również nie są wskazane (z wyjątkiem namoczonych suszonych śliwek, bardzo dobrze sprawdzających się jako dodatek do jadłospisu). Powinno się wykluczyć cebulę, rośliny strączkowe i seler. Na zaparcia spastyczne zalecane jest jasne pieczywo. Ilość błonnika powinna być wystarczająca, jednak nie może być to dieta bogatobłonnikowa. Zaleca się również warzywa i owoce w formie gotowanej i produkty, które wzmagają procesy fermentacyjne w jelitach, jak woda z miodem, jogurty, kefiry. Wyklucza się na diecie przy spastycznych jelitach grube kasze, wzdymające warzywa i owoce, pieczywo razowe, sery dojrzewające i pleśniowe, smażenie, pieczenie i ostre przyprawianie potraw.
Błonnik w diecie na zaparcia spastyczne
Błonnik, czyli włókno pokarmowe, jest pochodzenia roślinnego. Nie jest rozkładany przez enzymy trawienne. Wyróżnia się błonnik nierozpuszczalny w wodzie (pochodzi z całego ziarna, warzyw i otrębów) oraz błonnik rozpuszczalny w wodzie (zawarty w nasionach roślin strączkowych, owocach i warzywach). Błonnik nierozpuszczalny w wodzie pobudza wydzielanie śliny, wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku, zwiększa objętość treści pokarmowej przez wiązanie wody, pobudza wydzielanie soków trzustkowych (trawiennych), wpływa mobilizująco na perystaltykę i poprawia ukrwienie jelit. Błonnik rozpuszczalny w wodzie stanowi pożywkę dla bakterii i ulega rozkładowi w jelicie grubym. Działa rozluźniająco na masę kałową. Ma zdolność przechwytywania związków szkodliwych, przez co nie są wchłaniane z jelita cienkiego. Tworzy w jelicie masy, które pozytywnie wpływają na leczenie biegunki. Doskonale sprawdza się jako uzupełnienie terapii miażdżycy wizyt wysokiego poziomu cholesterolu, ponieważ reguluje gospodarkę lipidową.
Produkty bogatobłonnikowe sprawdzają się doskonale w terapii biegunki atonicznej. Dieta na zaparcia spastyczne powinna z umiarem wprowadzać błonnik pokarmowy; niezalecane jest zbyt duże pobudzenie jelita. Jeśli chory cierpi z powodu zaparć mieszanych, dieta jest zdecydowanie trudniejszym wyzwaniem dla dietetyka. Należy wypośrodkować podaż błonnika pokarmowego, a pokarmy, które różnią się w diecie o różnym patomechanizmie, należy dostosować do tolerancji pacjenta.
