Oko, czyli narząd wzroku, tworzą: gałka oczna, aparat ruchowy oka (czyli mięśnie gałkoruchowe), a także cały aparat ochronny oka, na który składają się powieki, narząd łzowy, powięzi oczodołowe i oczodół. Jest to jeden z głównych zmysłów człowieka, który może zostać uszkodzony pod wpływem różnych toczących się w jego obrębie schorzeń, jak również w wyniku chorób układowych mających wpływ na struktury oka. Choroby oczu u ludzi są powszechnym zjawiskiem, rozpoznawanym coraz częściej już u dzieci. Poniżej omówiono przykładowe choroby oczu, najczęściej pojawiające się u dorosłych. U dzieci częściej rozpoznaje się krótkowzroczność lub nadwzroczność, jednak często są to zaburzenia, które ustępują samoistnie wraz z rozwojem dziecka.
Choroby oczu – astygmatyzm
Astygmatyzm jest złożoną chorobą oczu u ludzi, polegającą na różnej sile załamywania promieni świetlnych padających na układ optyczny oka. W związku z tym układ optyczny oka nie ogniskuje punktowo tych promieni, a tym samym tworzący się obraz na siatkówce jest nieostry. Główną przyczyną astygmatyzmu jest nieodpowiednie ukształtowanie przedniej części rogówki (czasem soczewki, a bardzo rzadko deformacja gałki ocznej przez nowotwór czy w przebiegu schorzenia tarczycy – choroby Gravesa-Basedowa). Prawidłowo rogówka i soczewka powinny mieć budowę sferyczną, czyli być wycinkiem kuli. W astygmatyzmie te powierzchnie są zniekształcone. Osoba z astygmatyzmem widzi źle, zarówno z bliska, jak i daleka. Przy mniejszym nasileniu wady mruży oczy, co poprawia nieco widzenie. Nieleczony astygmatyzm wywołuje ból głowy i może być przyczyną niedowidzenia.
Rozpoznania astygmatyzmu, jak i innych chorób oczu, dokonuje okulista. Badaniami pomocnymi w diagnozowaniu astygmatyzmu są skiaskopia i refraktometria, czyli badania nieinwazyjne, wykonywane przez okulistów, czasem po porażeniu akomodacji za pomocą np. atropiny.
Choroby oczu, jak astygmatyzm, wymagają korekcji za pomocą np. soczewek. W przypadku astygmatyzmu wada jest korygowana soczewkami cylindrycznymi. Można też leczyć astygmatyzm operacyjne, podobnie jak inne choroby oczu polegające na zaburzeniach refrakcji.
U dzieci i młodzieży astygmatyzm, jak i inne wady refrakcyjne wzroku mogą ulegać zmianie. U osób dorosłych te zmiany są mniej nasilone, jednak mimo wszystko konieczne są regularne wizyty okulistyczne raz do roku, celem kontroli, czy aktualne soczewki są dobrze dobrane.
Jaskra jako choroba oczu ludzi starszych
Jaskra, inaczej glaukoma, jest chorobą oczu najczęściej objawiającą się w starszym wieku, chociaż może być nierozpoznawalna i występować już u młodych osób. Częstość występowania jaskry koreluje z wiekiem. Im starszy człowiek, tym większe ryzyko wystąpienia tej choroby.
Jaskra jest grupą chorób, które charakteryzują się zanikiem nerwu wzrokowego. Jaskra może doprowadzić do utraty wzroku. Nerw wzrokowy łączy mózg z narządem wzroku. Oko rejestruje obraz, który następnie jest odczytywany na jego dnie. Aby jednak ten obraz mógł zostać odczytany, konieczne jest odpowiednie funkcjonowanie nerwu wzrokowego, przekazującego wszystkie dane z oka do ośrodkowego układu nerwowego. Nerw wzrokowy zbiera wcześniej wszystkie informacje z siatkówki, a konkretnie z wszystkich włókien nerwowych, które po niej przebiegają.
W jaskrze dochodzi do zaniku niektórych włókien nerwowych, co w efekcie powoduje ubytki w polu widzenia. Takie uszkodzenie jest nieodwracalne, a elementy nerwowe oka, które uległy zanikowi, nie potrafią się odtworzyć. Główną przyczyną jaskry jest zbyt duże ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jak wiadomo, gałka oczna jest wypełniona płynem. Prawidłowe ciśnienie jest uwarunkowane stałym dopływem i odpływem cieczy. Zaburzenie równowagi między tymi mechanizmami, np. przez zablokowanie odpływu w tzw. kącie przesączania, powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Początkowo chorzy mogą nie zdawać sobie sprawy z choroby. Zaawansowana choroba polega na tzw. widzeniu lunetowym lub przez dziurkę od klucza.
Zaćma – choroba oczu obejmująca soczewkę
Soczewka oka jest przezroczystą strukturą, którą otacza torebka. Umiejscowiona jest za tęczówką i widać ją w obrębie źrenicy. Zaćma, inaczej katarakta, to choroba oczu polegająca na zmętnieniu soczewki. Najczęściej zaćma jest związana z wiekiem. Jej przyczyny nie są jasne, choć główną winę przypisuje się zaburzeniom metabolicznym i zmianom starczym. Zaćma może również powstać w efekcie urazu oka, stanów zapalnych i jako powikłanie stosowania niektórych leków. Zdarza się już u młodych osób z cukrzycą lub krótkowzrocznością. Jest to częsta choroba, której główne objawy obejmują stopniowe pogarszanie się ostrości wzroku. Może to doprowadzić nawet do jego utraty. Zaćmę leczy się operacyjnie.
