Zaćma, nazywana również kataraktą, jest zmętnieniem soczewki oka. Według Światowej Organizacji Zdrowia jest ona najczęstszą przyczyną całkowitego upośledzenia narządu wzroku. Chociaż zaćma dotyka osoby w różnym wieku, to najwięcej przypadków zachorowań odnotowuje się u ludzi powyżej 60. roku życia.
Zaćma wrodzona a zaćma nabyta
Katarakta jest schorzeniem, które może mieć charakter zarówno wrodzony, jak i nabyty. Pierwsza z wymienionych postaci zaćm rozwija się w okresie prenatalnym lub w pierwszych latach życia dziecka. Wśród rodzajów katarakty wrodzonej można wymienić:
- zaćmę warstwową (okołojądrową), która jest najczęstszą postacią katarakty wrodzonej. Cechuje się częściowym upośledzeniem widzenia, ponieważ zmętnienie obejmuje jądro soczewki, zlokalizowane na obwodzie,
- zaćmę jądrową, przy, której zmętnienie następuje w centralnej części soczewki,
- zaćmę błoniastą, która jest wynikiem uszkodzenia torebki soczewki,
- zaćmę torebkową (w postaci przedniej i tylnej), obejmującą torebkę soczewki,
- zaćmę biegunową (przednią lub tylną), obejmującą torebkę i masę soczewkową.
Z koli kataraktę nabytą dzieli się w zależności od stopnia zaawansowania choroby, jej lokalizacji oraz przyczyny. Najczęstszą jej postacią jest zaćma starcza, która zwykle pojawia się po 60. roku życia.
Zobacz także: Męty w oku – przyczyny, objawy i leczenie latających muszek
Przyczyny zaćmy ocznej
Chociaż podłoża zaćmy są nieznane, szacuje się, że głównym czynnikiem ryzyka jest podeszły wiek. Wpływ na pojawienie się tej choroby oczu mogą mieć również rodniki chinowe, które przenikają do białek ocznych, przyczyniając się w ten sposób do zmętnienia soczewki. W przypadku zaćmy wrodzonej istotą rolę mogą odgrywać takie czynniki, jak:
- dziedziczność – wedle szacunków u ok. 35% osób z zaćmą ktoś z ich bliskiej rodziny zmagał się już z tą chorobą,
- mutacje chromosomowe, w tym, m.in.: zespół Downa,
- schorzenia oczu, w tym: małoocze, brak tęczówki, odwarstwienie siatkówki i nowotwory złośliwe narządu wzroku,
- zaburzenia ze strony układu trawiennego, w tym przede wszystkim: galaktozemia i zespół Lowe’a,
- zaburzenia wewnątrzmaciczne,
- przyjmowanie kortykosterydów w trakcie ciąży.
Z kolei podłożem nabytej zaćmy mogą być takie czynniki, jak: cukrzyca, zapalenie twardówki lub rogówki oka, uszkodzenie gałki ocznej, guzy wewnątrzgałkowe, krótkowzroczność oraz atopowe zapalenie skóry.
Objawy zaćmy
Symptomy katarakty są uzależnione przede wszystkim od tego, czy ma ona charakter nabyty, czy wrodzony. Zaćma nabyta jest chorobą, rozwijającą się stopniowo przez wiele lat. Początkowym objawem tego schorzenia jest obniżony poziom ostrości widzenia. Zmiany następują stopniowo, począwszy od lekkiej wady referencyjnej, aż do całkowitego upośledzenia narządu wzroku. Objawem towarzyszącym zaćmie może być również: podwójnie widzenie oraz zmniejszenie intensywności widzianych kolorów. Niekiedy pojawiają się także problemy z ocenieniem odległości. Jednym z charakterystycznych symptomów zaćmy jest nieustająca konieczność wymiany szkieł kontaktowych na mocniejsze. Z kolei typowym objawem zaćmy wrodzonej jest zez oraz oczopląs.
Leczenie operacyjne zaćmy
Jedynym skutecznym leczeniem zaćmy (zarówno wrodzonej, jak i nabytej) jest metoda operacyjna, która polega na wszczepieniu nowej soczewki. Jest to zabieg o niskim stopniu inwazyjności. Trwa on kilka godzin, po których pacjenci są wypuszczani do domu. Powszechnie stosowaną metodą usunięcia zaćmy jest fakoemulsyfikacja, w której wykorzystuje się wibracje ultradźwiękowe. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu miejscowym – najczęściej kropelkowym lub okołogałkowym. Podczas operacji pacjent ma zachowaną świadomość. Wśród możliwych powikłań pooperacyjnych można wymienić, m.in.: astygmatyzm, krwotok nadnaczyniówkowy, wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, odwarstwienie siatkówki oraz obrzęk plamki.
Operacji zaćmy nie można wykonywać co najmniej pół roku po zawale serca, udarze mózgu oraz niewydolności krążeniowo-oddechowej. Przeciwwskazaniem może być również zaawansowana choroba tarczycy, astma oraz zwyrodnienia układu mięśniowego.
Zobacz także: Jaskra: definicja, rodzaje, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Rekonwalescencja po operacji zaćmy
Chociaż sam zabieg usunięcia zaćmy jest stosunkowo krótki, to rekonwalescencja po jego wykonaniu może trwać nawet 1,5 miesiąca. Najtrudniejszym aspektem życia po operacji zaćmy są z problemy z widzeniem. Dlatego też osoba, która przeszła taki zabieg, często zdana jest na pomoc osób trzecich. Wśród zaleceń po operacji zaćmy można wymienić:
- unikanie wzmożonego wysiłku fizycznego przez 3 miesiące po zabiegu,
- stosowanie przepisanych przez okulistę maści antybiotykowych,
- stosowanie kropli, stanowiących profilaktykę przeciw zbyt wysokiemu ciśnieniu wewnątrzgałkowemu,
- noszenie opatrunku, którego celem jest ochrona oka na działanie szkodliwych warunków zewnętrznych, w tym przede wszystkim wody i promieniowania UV.
Operacja zaćmy u mojej babci (też tzw. fakoemulsycikacja z umieszczeniem w oku soczewki) trwała dosłownie 20 minut. Dlaczego ma normalnie trwać kilka godzin?
Mam wrażenie, że bardzo dużo ludzi lekceważy zaćmę. Wydaje mi się, że bierze się to z tego, że kiedyś można było leczyć zaćmę tylko wtedy, gdy była w zaawansowanym stopniu. Mało osób zdaje sobie sprawę z tego, że medycyna bardzo się rozwinęła i zaćmę można wyleczyć, gdy jest dopiero w stadium rozwoju.
Kolejna kwestia, która według mnie powinna zostać poruszona w osobnym temacie, to terminy zabiegów w Polsce. Prawda jest taka, że każdy kto chce przejść operację leczenia zaćmy na rachunek polskiego NFZ musi bardzo długo czekać, co moim zdaniem jest absurdalne. Moja babcia miała zaćmę i bardzo nie chciała tego leczyć. Wręcz musieliśmy ją błagać, by przeszła operację. Jako iż przez całe swoje życie płaciła podatki i składki to postanowiliśmy z rodzicami, że skierujemy ją do NFZ.
Pojechaliśmy więc do odpowiedniej placówki i próbowaliśmy zapisać babcię. Był to rok 2017. Po wypełnieniu kilku papierków wyznaczono termin operacji zaćmy – luty/marzec 2020. Babcia natychmiastowo zrezygnowała, poczuła się jakby ktoś jej podciął skrzydła. W końcu odważyła się zapisać na operację zaćmy, a tu taki szok – 3 lata oczekiwania na zabieg.
Podczas gdy babcia siedziała zrezygnowana z domu, postanowiłam poszukać innego rozwiązania wspólnie z rodzicami. Ja szukałam prywatnych klinik, a rodzice pytali znajomych. Mój pomysł nie byłby taki zły, gdyby nie fakt, że jedna soczewka to koszt około 5 tysięcy złotych. Nie było nas na to stać, a tym bardziej babci. Koleżanka mamy z pracy powiedziała jej polskich klinikach w Czechach. Prawdę powiedziawszy, byliśmy trochę średnio do tego nastawieni, bo jakim cudem wyjazd za granicę ma być szybszy i tańszy? Ta sama koleżanka poleciła nam klinikę One Day Clinic, która mieści się w czeskiej Ostrawie.
Mając duże wątpliwości zadzwoniłam tam i się wszystkiego dowiedziałam. Działa to tak, że taka klinika ma swój oddział w Czechach i tam realizuje operacje leczenia zaćmy. Na podstawie umowy transgranicznej istnieje możliwość refundacji zabiegu usuwania zaćmy przez polski NFZ, co było dla nas bardzo ważne. Po kilkunastu minutach rozmowy okazało się, że na zabieg czeka się maksymalnie 30 dni, a koszt soczewki, którą miała mieć babcia to 500 zł (łącznie z transportem, itd.).
Dzisiaj babcia jest niecały rok po zabiegu i ma się świetnie. Mam nadzieję, że takie artykuły jak ten wyedukują ludzi z zakresu leczenia zaćmy.
Pozdrawiam
Maria