Jakie nowotwory najczęściej występują u najmłodszych?
Przez pandemię COVID-19 doszło do tego, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy dostęp do lekarzy i diagnostyki był ograniczony. Rodzice nie kontaktowali się również ze służbą zdrowia z obawy przed zakażeniem. Uważamy, że w najbliższym czasie będziemy mieli dużą ilość dzieci z późnym rozpoznaniem choroby nowotworowej.
– mówi dr hab. n. med. Szymon Skoczeń, specjalista w dziedzinie pediatrii, onkologii i hematologii dziecięcej, kierownik Kliniki Onkologii i Hematologii, Instytutu Pediatrii.
Niezmiennie od lat w onkologii dziecięcej możemy wyróżnić trzy nowotwory, które występują najczęściej. Mowa o białaczce, guzach ośrodkowego układu nerwowego, oraz nowotworach wywodzących się z układu chłonnego, czyli o chłoniakach złośliwych. Każdy z nich stanowi od 15%-26% wszystkich nowotworów złośliwych u dzieci. W przedziale między 5 a 8 % występują neuroblastoma, złośliwe guzy tkanek miękkich, złośliwe guzy nerek oraz złośliwe guzy kości.
Co zaskakujące, rozpoznania nowotworów u dzieci często zdarzają się seriami. Na przykład dochodzi do diagnozy kilku przypadków białaczki, dzieci przychodzą jedno po drugim, dzień po dniu, albo w odstępie kilku dni. Po jakimś czasie przychodzi grupa dzieci u których zdiagnozowano np. guzy mózgu.
Znana jest tzw. teoria podwójnego uderzenia. Pacjenci rodzą się z jednym uszkodzeniem naszego materiału genetycznego, naszej informacji genetycznej. Następnie, jeżeli dochodzi do drugiego uszkodzenia, to wtedy może rozwinąć się nowotwór. Następuje gwałtowna proliferacja komórek nowotworowych, w wyniku tego powstaje np. guz lub białaczka. Problem polega na tym, że to drugie uderzenie może być spowodowane chorobą wirusową. Gdy w naszym społeczeństwie dochodzi do zarażenia konkretnym wirusem dotyka to jakiejś grupy dzieci, wirus ten wbudowuje się w genom ludzki i uruchamia proliferację komórek nowotworowych. Czy zatem koronawirus może stymulować rozwój chorób nowotworowych? Tak naprawdę za kilka lat dowiemy się czy ta pandemia doprowadziła do tego, że będziemy mieli więcej konkretnych diagnoz chorób nowotworowych u dzieci.
– mówi dr Szymon Skoczeń.
U niemowląt i dzieci do 2 roku życia najczęściej rozpoznaje się guzy embrionalne, rozwijające się w okresie płodowym. Jednak do rozpoznania choroby dochodzi najczęściej po urodzeniu. Guzy o których mowa to neuroblastoma – guz embrionalny, który powstaje z tkanki nerwowej, nephroblastoma – powstający z komórek nerek, hepatoblastoma rozwijający się z komórek wątroby, retinoblastoma, który rozwija się z siatkówki oka.
Jeżeli dochodzi do rozpoznania jakiegokolwiek nowotworu u dziecka to rodzic zawsze zadaje pytanie jakie jest ryzyko jego wystąpienia u rodzeństwa. Wynosi ono miedzy 2-4 procent. Jednak bardzo interesujące jest to, jakie ryzyko rozwoju nowotworu istnieje w przypadku urodzenia bliźniąt jednojajowych. Okazuje się, że jeżeli jedno z bliźniąt zachoruje na nowotwór to ryzyko zachorowania u drugiego wynosi 17-25 procent. Natomiast szokujące jest to, że jeżeli dojdzie do rozwoju nowotworu w okresie niemowlęcym, czyli do pierwszego roku życia to prawdopodobieństwo zachorowania drugiego bliźniaka wynosi 100%. Wynika to z tego, że jednojajowe bliźnięta rosną razem w okresie płodowym, mają wspólne łożysko i w związku z tym dochodzi u nich do przenikania komórek pomiędzy organizmami obu bliźniaków. Oczywiście są to sytuacje bardzo rzadkie
– informuje doktor
Ile tak naprawdę rocznie mamy w populacji pediatrycznej zachorowań?
Rocznie dochodzi do około 1100-1200 nowych zachorowań. Wskaźnik zachorowalności u dzieci w Polsce wynosi 125 na milion dzieci, natomiast w świecie średnio 130 na milion dzieci.
Przebieg choroby zależy od tego z jakim typem nowotworu mamy do czynienia oraz czasu jaki minął od jego powstania do rozpoznania. Jeżeli nowotwór odpowiada na zastosowaną terapię, to rokowanie co do wyleczenia jest bardzo wysokie.
W Polsce aktualna wyleczalność nowotworów u dzieci, które rozstały wcześnie rozpoznane i odpowiadają dobrze na leczenie wynosi 100 %. W przypadku późnego rozpoznania, nowotworu o złym rokowaniu wynosi około 20%. Średnia to około 80 procent. Możemy więc powiedzieć, że rocznie ratujemy około 900 dzieci.
– dopowiada doktor.
Jakie objawy powinny zwrócić naszą uwagę?
Inaczej objawia się białaczka, która jest rozsianą chorobą nowotworową, zajmującą tzn. fabrykę, czyli szpik kostny produkujący poszczególne linie komórkowe. Inne objawy daje guz mózgu, który jest litą masą, która pojawia się w obrębie centralnego systemu nerwowego. Jeszcze inna jest neuroblastoma, która rozwija się w jamie brzusznej. Jednak jeżeli popatrzymy na wczesne sygnały i objawy chorób nowotworowych to większość z nich spotyka się w innych jednostkach chorobowych. Dlatego też trudno je rozpoznać. Do podstawowych i najczęstszych objawów nalezą osłabienie i bladość dziecka, brak apetytu, zahamowanie wzrostu ciała, bóle kostne i mięśniowe, nadmierna potliwość, nawracające gorączki, przewlekłe oporne na leczenie biegunki, zaparcia stolca. Rodzice powinni być wyczuleni na każdy nietypowy objaw lub zachowanie dziecka szczególnie kiedy się powtarza i narasta. Powinni też wiedzieć, że tak naprawdę nie można przewidzieć ani zapobiec chorobie nowotworowej dziecka, ale w wielu przypadkach można ją wcześniej wykryć
– mówi dr n. med. Szymon Skoczeń.
Czytaj także: Białaczka przewlekła a ostra. Rozpoznawanie, leczenie i najczęstsze rodzaje nowotworu krwi u dzieci i dorosłych
Czy zachorowalność na nowotwory rośnie?
Wzrost zachorowań na nowotwory w stosunku do lat 70-tych wynosi kilka procent.
Niewątpliwie ma to związek z chemizacją środowiska, naukowcy mówią również o negatywnym wpływie pola magnetycznego na rozwój chorób nowotworowych. Mamy coraz to nowsze telefony komórkowe, które generują coraz to większe pole magnetyczne. Są publikacje wskazujące na to, że w miejscach w których długo trzyma się telefon komórkowy dochodzi do rozwoju nowotworu. To, co jednak jest pewne, to dane informujące o tym, że liczba guzów mózgu u młodszych osób zwiększyła się. Może to dlatego, że coraz więcej dzieci ma telefony komórkowe
– informuje doktor.
Metody leczenia wybranych nowotworów.
Metody leczenia nowotworów rozwijające się od lat 60 tych dały spektakularną poprawę wyników terapii. Mowa o chemioterapii, radioterapii i wycięciu guza operacyjnie. Jest też możliwość przeszczepienia komórek krwiotwórczych, które są stosowane kiedy choroba dotyczy szpiku lub układu immunologicznego. Jednak problem polega na tym, że te terapie uszkadzają również zdrowe komórki organizmu. W związku z tym pojawiają się odległe powikłania nowotworu i leczenia. Po radioterapii guzów mózgu u dzieci może dochodzić do zaburzenia koncentracji uwagi, pamięci, a nawet pojawienia się wtórnego nowotworu mózgu. Chemioterapia może powodować uszkodzenie narządów które po jakimś czasie zmniejszają swoją funkcje, może np. występować bezpłodność. Duże zabiegi chirurgiczne mogą również prowadzić do znacznych uszkodzeń.
Zobacz film i dowiedz się czy badacze z Izraela znaleźli lek na raka:
Nowe formy terapii są ukierunkowane bezpośrednio na komórki nowotworowe. Należą do nich immunoterapia, czyli uczulenie układu odporności pacjenta na białka, które znajdują się na powierzchni komórki nowotworowej. Dzięki temu organizm sam wytwarza przeciwciała, można mu je podać także w formie wlewu dożylnego. Są to przeciwciała, które przyczepiają się do tych białek znajdujących się na powierzchni komórek nowotworowych i dają sygnał dla układu odporności, że komórki te są nieprawidłowe, dzięki temu dochodzi do niszczenia złych komórek. Kolejna celowana terapia to leczenie substancjami, które wpływają na białka regulatorowe i receptory, które są odpowiedzialne za nasilanie proliferacji komórkowych. Więc jeżeli do receptora zaczepi się celowany lek to wtedy dochodzi do blokowania proliferacji.
Cały czas trzeba szukać nowych sposobów leczenia nowotworów, bo wiadomo, że komórki nowotworowe świetnie się uczą, stają się oporne na leczenie. Medycyna zmierza do zindywidualizowanego leczenia. Trzeba mieć świadomość, że wszystkie terapie nowotworowe są bardzo drogie. Niestety, prawda jest też taka, że koncerny farmaceutyczne wolą skupiać się na poszukiwaniu leków dla osób starszych, zachorowań u takich osób jest więcej, dzięki temu jest to bardziej opłacalne. Na szczęście w tej chwili wchodzą nowe regulacje Unii Europejskiej, które będą nakazywały testowania leków przeznaczonych dla dorosłych zarówno u dzieci. Trzeba zaznaczyć, że szacuje się, że na 100 leków wprowadzanych w terapii osób dorosłych tylko 8 jest przetestowanych u dzieci
– zaznacza dr Szymon Skoczeń.
