Podstawowe elementy wchodzące w skład układu krwionośnego człowieka to serce, naczynia krwionośne (żyły, tętnice i naczynia włosowate) i krążąca w nich krew. Ma on charakter układu zamkniętego, gdzie w wyniku rytmicznych impulsów serca naczynia krwionośne transportują przez organizm krew. Podstawowa funkcja układu krwionośnego to zwalczanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Niestety narażony jest on na liczne patologie, takie jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy choroba wieńcowa.
Czym jest układ krwionośny człowieka?
Układ krwionośny człowieka określany jest jako układ zamknięty, co oznacza, że krew krąży wyłącznie w systemie naczyń krwionośnych, takich jak żyły, tętnice i naczynia włosowate. Nieustanny obieg krwi wymusza pompa w postaci serca. Krew wypływa z serca tętnicami, a wraca do niego żyłami. Razem z układem limfatycznym stanowi element układu krążenia. Nazywa się go także układem sercowo-naczyniowym.
Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z naszego filmu
Budowa i funkcje układu krwionośnego człowieka
Budowa i funkcje poszczególnych elementów układu krwionośnego człowieka przedstawiają się następująco:
naczynia krwionośne:
- tętnice – grubościenne naczynia, które transportują krew pod dużym ciśnieniem z serca do wszystkich komórek ciała, dzięki czemu dostarczają tlen i substancje odżywcze do narządów wewnętrznych i regulują ciśnienie krwi;
- naczynia włosowate, czyli włośniczki – cienkie naczynia, przez ścianę których odbywa się wymiana substancji między krwią a otaczającymi ją tkankami; przebiega ona na zasadzie dyfuzji, filtracji i resorpcji;
-
żyły – naczynia tworzące pojemnościowy, niskociśnieniowy układ; doprowadzają krew z tkanek z powrotem do serca;
serce – pompa mięśniowa położona w śródpiersiu, w worku osierdziowym, która zbudowana jest z 4 jam – 2 przedsionków i 2 komór;
- krew – tkanka płynna zamknięta w naczyniach krwionośnych; składa się z: osocza – odpowiada za równowagę kwasowo-zasadową, bierze udział w krzepnięciu krwi; erytrocytów – krwinki czerwone służące do przenoszenia tlenu z płuc do tkanek i dwutlenku węgla z tkanek do płuc dzięki obecności hemoglobiny, która umożliwia odwracalne wiązanie tlenu; warunkują grupę krwi; leukocytów – krwinki białe, wśród których wyróżnia się: granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) – niszczą mikroorganizmy dzięki zdolności chemotaksji (przemieszczania komórek w kierunku bodźca), adhezji (przylegania), fagocytozy i zabijania fagocytowanych bakterii, granulocyty kwasochłonne (eozynofile) – biorą udział w procesie niszczenia pasożytów i zobojętniają uwalniane mediatory zapalenia, granulocyty zasadochłonne (bazofile) – regulują reakcje zapalne, monocyty – odpowiadają za chemotaksję, fagocytozę i zabijanie mikroorganizmów, limfocyty - limfocyty T (grasiczozależne), które warunkują odporność komórkową, i limfocyty B (zależne od szpiku kostnego), które warunkują odporność humoralną; trombocytów – płytek krwi, które biorą udział w procesach krzepnięcia.
Chcesz wiedzieć z czego składa się krew? Obejrzyj nasz film
Jakie są funkcje układu krwionośnego?
Funkcje układu krwionośnego mają niepodważalne znaczenie dla ludzkiego organizmu. Należą do nich:
- funkcja dotleniająca – gwarantuje dostarczanie tlenu do komórek;
- funkcja transportująca – krążąca krew zapewnia stałe rozprowadzanie elementów morfotycznych w organizmie, dostarczanie komórkom substancji odżywczych, składników mineralnych, wody i hormonów, a odprowadza z nich szkodliwe substancje przemiany materii i dwutlenek węgla;
- funkcja ochronna – zapewnia odporność dzięki wykrywaniu i zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak grzyby, bakterie czy wirusy; krew zapewnia odporność swoistą i nieswoistą;
- funkcja termoregulacyjna – gwarantuje utrzymanie stałocieplności organizmu na poziomie 36,6°C dzięki wyrównywaniu temperatury wszystkich płynów ustrojowych i tkanek.
Ponadto układ krwionośny pełni funkcje polegające na utrzymywaniu odpowiedniego poziomu pH organizmu ludzkiego i zapewnieniu komórkom stałego środowiska funkcjonowania pod względem fizycznym i chemicznym. Odgrywa istotną rolę w szeroko pojętej homeostazie ustroju. Budujący naczynia krwionośne śródbłonek pełni ważne funkcje ogólnoustrojowe, gdyż uczestniczy w produkcji składników substancji międzykomórkowej tkanki łącznej, takich jak kolagen. Jego komórki biorą udział w procesach krzepnięcia krwi i fibrynolizy. Produkuje tromboplastynę niezbędną do zapoczątkowania zewnątrzpochodnego toru krzepnięcia i trombomodulinę, która pobudza proces krzepnięcia. Pełni funkcję regulatora reakcji immunologicznych.
Schemat funkcji układu krwionośnego
Funkcje pełnione przez układ krwionośny można przedstawić za pomocą 2 schematów. Wyróżnia się obiegi krwi takie jak:
- obieg mały (inaczej obieg płucny), w którym krew płynie przez prawą komorę serca, tętnice płucne, naczynia włosowate płuc, żyły płucne i lewy przedsionek serca;
- obieg duży (tzw. obwodowy czy systemowy), w którym krew płynie przez lewą komorę serca, aortę, naczynia włosowate dochodzące do wszystkich części ciała, żyły i prawy przedsionek serca.
Pierwszy obieg pozwala zaopatrzyć krew w tlen, a drugi rozprowadza utlenowaną krew do wszystkich komórek ciała.
Kiedy warto zbadać leukocyty? Dowiesz się tego z naszego filmu
Bibliografia:
1. Fajdek B., Golnik A., Modeling and simulation of human circulatory system, Międzyzdroje, IEEE, 2010.
2. Tomczyk M., Nowak W., Jaźwa A., Śródbłonek w fizjologii i patogenezie chorób, „Postępy Biochemii”, 2013, 59(4), s. 357–364.
3. Gołąb B., Traczyk W., Anatomia i fizjologia człowieka, Łódź, Ośrodek doradztwa i szkolenia Jaktorów, 1997.
4. Ziółko E., Podstawy fizjologii człowieka, Nysa, Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, 2006.
5. Stasiuk M., Kijanka G., Kozubek A., Zmiany kształtu erytrocytów i czynniki je wywołujące, „Postępy Biochemii”, 2009, 55(4), s. 425–433.
6. https://docer.pl/doc/neexv15.
