Brak apetytu może pojawiać się w każdym okresie życia. Często ma podłoże psychiczne, jest również objawem wielu schorzeń i alergii. Jeżeli pojawia się sporadycznie, nie ma większych powodów do obaw. Utrzymujący się długo brak apetytu może jednak być niebezpieczny dla zdrowia. Należy wówczas przeprowadzić odpowiednią diagnostykę i ustalić źródło problemu.
Brak apetytu: przyczyny
Brak apetytu obserwuje się w przebiegu licznych chorób. W wielu przypadkach nie ma jednak z nimi żadnego związku. Bardzo często do zaburzeń łaknienia doprowadzają błędy żywieniowe. Zmniejszony apetyt wynika z monotonnej i niewłaściwej diety, nieregularnych pór posiłków lub spożywania pokarmów, które wiążą się z powstawaniem dolegliwości ze strony układu pokarmowego. W ten sposób mogą objawiać się także niektóre alergie, zwłaszcza alergie na białka mleka krowiego, jajka, orzechy czy gluten. Brak apetytu może być również związany z afagią – zaburzeniami połykania. Zazwyczaj wynika ona z chorób przewodu pokarmowego lub układu nerwowego.
Czasami dolegliwość może mieć także podłoże psychiczne. Obserwuje się ją w przebiegu anoreksji, czyli jadłowstrętu psychicznego, oraz sitofobii – ciężkiej awersji do jedzenia. Jest jednym z symptomów depresji. Brak apetytu bardzo często towarzyszy również silnemu stresowi. Wynika to z nadmiernej produkcji hormonów, które zatrzymują perystaltykę jelit.
Zobacz także: Anoreksja i bulimia. Czym się różnią, jak je rozpoznać? Konsekwencje chorób
Winę za brak apetytu ponoszą ponadto problemy żołądkowe. Towarzyszy on m.in. niestrawności. Zauważa się wówczas również uczucie pełności, wzdęcia, ból nadbrzusza czy zgagę. Zmniejszone łaknienie jest jednym z objawów choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, chorób wątroby oraz stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit. Wpływają na nie częste biegunki lub zaparcia i inne utrzymujące się długo dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Brak apetytu zwykle obserwuje się również w przebiegu infekcji. Znacznie obniżyć łaknienie może nawet zwykłe przeziębienie lub grypa. Wynika to z osłabienia organizmu. W czasie choroby przeznacza on większość energii na walkę z czynnikiem chorobotwórczym. W większości przypadków nie jest to stan zagrażający zdrowiu chorego, należy jednak pamiętać o spożywaniu dużej ilości płynów.
Brak apetytu może być ponadto związany m.in. z anemią, chorobami pasożytniczymi, problemami hormonalnymi czy zespołem złego wchłaniania – w jego przebiegu dochodzi do zaburzeń trawienia i wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego. Częstym powodem obniżenia łaknienia jest palenie papierosów. Tytoń przyspiesza metabolizm i ogranicza ilość wchłanianych kalorii, wpływa także na uczucie sytości.
Brak apetytu u dziecka
Brak apetytu niezwykle często obserwuje się u dzieci. W wielu przypadkach jest związany z niewłaściwym odżywianiem – może powodować go zmuszanie do jedzenia zbyt dużych porcji albo produktów, których dziecko nie lubi. Podobnie jak w przypadku osób dorosłych, posiłki należy jeść regularnie, dużym błędem jest podawanie przekąsek pomiędzy nimi – często to właśnie one ponoszą winę za obniżone łaknienie.
Przyczyną braku apetytu u dziecka mogą być także choroby pasożytnicze. Najczęściej obserwuje się owsicę. Do zarażenia owsikami może dojść niemal wszędzie – zwłaszcza w przedszkolu – na skutek kontaktu z innymi zarażonymi.
Brak apetytu obserwuje się podczas tzw. nawykowego zaparcia – zaparcia o podłożu psychogennym. Dochodzi do niego, jeśli dziecko świadomie unika wypróżniania. Może być to związane ze wstydem, strachem przed bólem, stresem, problemami emocjonalnymi, a często także niechęcią do korzystania z toalety poza domem. Następstwem powstrzymywania się przed wypróżnianiem jest rozluźnienie napięcia mięśniowego jelita grubego. W konsekwencji mogą się w nim znaleźć większe ilości kału. Przekłada się to na zmniejszone odczuwanie wypełnienia jelita.
Brak apetytu w ciąży
Brak apetytu niezwykle często obserwuje się u kobiet w ciąży. W pierwszym i drugim trymestrze jest związany ze zmianami hormonalnymi, które często przekładają się na mdłości i wymioty. Zwykle nasilają się rano, ale w niektórych przypadkach mogą dokuczać przez całą dobę. Jeżeli taki stan nie utrzymuje się długo – nie ma powodów do obaw. Jest zupełnie naturalny i nie zagraża zdrowiu matki i płodu. W pierwszym trymestrze zapotrzebowanie kaloryczne nie jest zwiększone, dopiero później należy przyjmować ok. 300–400 kcal więcej. Warto jednak zadbać o dostarczanie organizmowi wszystkich niezbędnych składników, w tym witamin i soli mineralnych. Bardzo ważna jest także jakość przyjmowanych produktów. Jeżeli wymioty są obfite i nie ustępują, należy zgłosić się do lekarza. Grożą odwodnieniem i mogą być bardzo niebezpieczne zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Na własną rękę nie należy brać żadnych środków przeciwwymiotnych – każdą decyzję trzeba skonsultować z lekarzem lub farmaceutą.
