Ból wieńcowy skojarzony jest najczęściej z wykonaniem większego wysiłku lub przeżyciem stresującego wydarzenia. W przypadku pojawienia się epizodu bólowego standardowym leczeniem jest podawanie podjęzykowo preparatów nitrogliceryny (w postaci tabletek lub aerozolu). Nieustąpienie bólu może sugerować poważniejsze stany chorobowe, wymagające pilnej interwencji.
Ból wieńcowy – objawy
Ból wieńcowy pojawia się u osób prowadzących normalny tryb życia w sytuacji stresu lub intensywnego, nawet krótkotrwałego wysiłku. Może być również objawem występującym w spoczynku, ale w takich sytuacjach świadczy o znacznej dekompensacji układu krążenia i wymaga specjalistycznego leczenia.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o chorobie wieńcowej:
Ból wieńcowy przybiera postać palenia, ściskania albo tępego, zwykle ciągłego bólu, który pojawia się w klatce piersiowej. Przeważnie lokalizuje się za mostkiem. Często promieniuje do szyi, żuchwy, barku i kończyny górnej, głównie po stronie lewej. Obserwowany jest również w postaci tzw. brzusznej, kiedy dolegliwości umiejscowione są w nadbrzuszu, sugerując chorobę żołądka, dróg żółciowych czy trzustki. Może pojawiać się z tyłu – w górnej części okolicy lędźwiowej albo w tylnej części szyi i okolicy międzyłopatkowej.
Diagnozowanie bólu wieńcowego jest relatywnie proste w sytuacji, gdy ma on typową, zamostkową lokalizację. Jeśli pojawia się jedynie w innych opisanych miejscach (co zdarza się dość często), to w pierwszej fazie badania może powodować spore trudności diagnostyczne i wymagać precyzyjnego różnicowania z innymi, pozasercowymi przyczynami. Charakterystycznym objawem jest ustępowanie bólu po podaniu preparatów nitrogliceryny.
Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć objawy dodatkowe, takie jak:
- niepokój,
- pocenie się,
- osłabienie,
- uczucie kołatania czy mocnego bicia serca.
Jeśli dodatkowo pojawiają się zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi, sugeruje to zwykle zawał mięśnia sercowego lub dekompensację krążenia związaną z zaburzeniami rytmu. Nie jest to typowy objaw izolowanego bólu wieńcowego.
Mechanizm powstawania bólu wieńcowego
Ból wieńcowy jest spowodowany przez chwilowe niedokrwienie mięśnia sercowego. Powoduje ono pobudzenie znajdujących się w nim receptorów i przeniesienie tych impulsów do ośrodków bólu w mózgu, co wywołuje reakcję chorego w postaci odczuwania opisanych wcześniej dolegliwości.
Miejsce odczuwania bólu wiąże się z lokalizacją zmian niedokrwiennych w sercu. Uważa się na przykład, że występowanie maski brzusznej bólów wieńcowych towarzyszy często zmianom w obrębie dolnej ściany serca.
Przyczyny bólu wieńcowego
Powodem bólów wieńcowych i niedokrwienia jest najczęściej niedostateczny przepływ krwi przez naczynia wieńcowe odżywiające mięsień sercowy. Zwężenie może być w niektórych sytuacjach spowodowane chwilowym, odruchowym skurczem mięśniówki znajdującej się w ścianach naczyń tętniczych (co jest typowe dla tzw. dusznicy Prinzmetala). Zwężone naczynie przepuszcza zbyt małą ilość krwi i dochodzi do niedotlenienia mięśnia sercowego. Stan ten jest zwykle łatwy do opanowania i szybko ustępuje.
Inną przyczyną niedostatecznej podaży krwi jest miażdżyca. Powoduje ona odkładanie się na wewnętrznej powierzchni tętnic blaszek miażdżycowych, które sukcesywnie zwężają ich światło i zmniejszają przepływ krwi. Jej ilość może być dostateczna, by zapewnić tkance mięśniowej prawidłowe utlenowania w warunkach ograniczonego obciążenia, ale zbyt mała, by zaopatrzyć je w chwili wysiłku. Powoduje to powstawanie bólów wieńcowych w momencie podjęcia intensywnej aktywności fizycznej.
Ból wieńcowy może również pojawiać się w innych sytuacjach, np.:
- przy powstaniu skrzepliny wewnątrznaczyniowej, powodującej krytyczne zwężenie naczynia (zwykle tworzy się ona na powierzchni blaszki miażdżycowej, a więc w miejscu już zmienionym chorobowo),
- przy chwilowym zaczopowaniu naczynia materiałem zatorowym (np. oderwaną blaszką miażdżycową, przeniesioną z prądem krwi skrzepliną lub fragmentami tkanki tłuszczowej),
- w przebiegu zawału mięśnia sercowego, zatoru tętnicy płucnej,
- przy rozwarstwiającym tętniaku aorty wstępującej.
Czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo pojawienia się bólu wieńcowego są wady zastawkowe serca oraz przerost mięśnia sercowego (wynikający np. z nadciśnienia płucnego).
Ból wieńcowy może towarzyszyć zaburzeniom rytmu, np. przy częstoskurczu, który powoduje, że komory w fazie rozkurczu nie nadążają wypełniać się krwią. W efekcie spada rzut (objętość minutowa) serca i ukrwienie narządów na obwodzie, również w okolicy, w której od aorty odchodzą tętnice wieńcowe. Naczynia te napełniają się krwią w fazie rozkurczu, której skrócenie przy szybkiej akcji serca może spowodować upośledzenie krążenia i niedokrwienie.
Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z filmu:
Leczenie bólu wieńcowego
Postępowanie w przypadku bólu wieńcowego obejmuje zapewnienie choremu spokoju, odpoczynku oraz podanie leków poprawiających krążenie wieńcowe. Są to głównie preparaty nitrogliceryny, które działają najszybciej po aplikacji podjęzykowej. Dostępne są one w postaci tabletek albo aerozoli. Należy pamiętać o tym, że substancja czynna tabletek w otwartym opakowaniu szybko się utlenia i stosowany preparat powinien być relatywnie świeży.
Niezależnie od doraźnego zaopatrzenia chorego należy go uważnie obserwować. Pojawienie się innych objawów (np. spadku ciśnienia tętniczego, szybkiej lub bardzo wolnej pracy serca), nieustępowanie bólu po 5–10 minutach albo pojawianie się w krótkim czasie kolejnych epizodów bólowych powinno być wskazaniem do pilnego skorzystania z pomocy medycznej.
