Ból jest sygnałem ostrzegawczym dla organizmu. Dzięki odczuciu bólu organizm daje znać o istnieniu potencjalnego zagrożenia, a także wyzwala reakcję odruchową, by jak najbardziej ograniczyć niekorzystne działanie danego czynnika czy sytuacji na organizm. Ból stanowi najczęstszy objaw w medycynie. Może być objawem uszkodzenia ciała czy stanu chorobowego, kiedy dochodzi do uszkodzenia tkanek poprzez stan zapalny czy inne zmiany. Rodzaje bólu dzieli się ze względu na mechanizm i sposób ich powstawania. Charakter bólu, opis bólu przez osobę cierpiącą może być nieadekwatny do stanu rzeczywistego, dlatego też nie jest to objaw, który jako jedyny pozwala na postawienie rozpoznania.
Zobacz także:
Jakie są domowe sposoby na ból barku?
Ból kręgosłupa szyjnego – objawy, leczenie, ćwiczenia
Neuropatia obwodowa – objawy, leczenie, ból neuropatyczny
Rodzaje bólu
Rodzaje bólu można kwalifikować bardzo różnie. Pierwszym kryterium, który należy brać pod uwagę, jest mechanizm powstawania bólu, kiedy dochodzi do bezpośredniej aktywacji receptorów. Zdarza się jednak, że dochodzi do zmian właściwości danych receptorów i powstaje ból neuropatyczny.
Opis bólu receptorowego i jego lokalizacja pozwala podzielić ból na:
- ból trzewny – powstaje w wyniku podrażnienia receptorów w narządach jamy brzusznej. Powoduje on wzrost napięcia ścian jamy brzusznej i skurcz mięśni gładkich narządów trzewnych. Ból jest trudny do zlokalizowania, ma charakter tępy. Dodatkowo często pojawiają się objawy, takie jak wymioty, nudności czy zaburzenia rytmu serca;
- ból somatyczny – to ból spowodowany podrażnieniem nerwów rdzeniowych. Jest on wyraźnie umiejscowiony, częściej ma charakter ostry, kłujący.
W zakres bólu receptorowego wchodzą:
- ból po urazach;
- ból pooperacyjny;
- ból wywołany chorobami reumatycznymi;
- ból wywołany uszkodzeniem tkanek i stanem zapalnym.
Ból neuropatyczny wywołany jest uszkodzeniem w obrębie ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego. Wyjątkiem jest ból nowotworowy, który może mieć mechanizm zarówno neuropatyczny, jak i receptorowy.
Ból ostry a przewlekły
Zupełnie inne przyczyny ma ból ostry, a inne ból chroniczny, czyli przewlekły. Ostry ból brzucha trwa mniej niż 3 miesiące. Związany jest przede wszystkim z uszkodzeniem tkanek. Spełnia funkcje ochronne. Ustępuje po wygojeniu się zmian patologicznych czy zakończonym leczeniu. Ból przewlekły natomiast trwa od 3 do 6 miesięcy. Jest trudny do leczenia, ponieważ często nie ma możliwości leczenia przyczynowego, a jedynie jest to leczenie objawowe. Nie pełni funkcji ochronnych.
Ból neuropatyczny – przyczyny
Wśród przyczyn bólu neuropatycznego wyróżnia się uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, w tym guzy mózgu, uszkodzenia rdzenia kręgowego, stwardnienie rozsiane, udar mózgu. Ponadto ból neuropatyczny może mieć przyczyny obwodowe, jak uraz, cukrzyca, nowotwór, niektóre zakażenia, niedobory witaminowe.
Ból fantomowy
Ból fantomowy jest specyficznym rodzajem bólu, który pojawia się, kiedy dochodzi do utraty kończyny czy innej części ciała. Jest to ból polegający na tym, że człowiek odczuwa ból w części ciała, która została amputowana. Zawsze należy odróżnić ból fantomowy, który może utrzymywać się więcej niż 2 lata po amputacji, od czucia fantomowego, czyli iluzji, że amputowana kończyna jest obecna. Ból fantomowy stanowi prawdziwy problem zarówno jeśli chodzi o możliwości leczenia farmakologicznego jak i upośledzenie rekonwalescencji i rehabilitacji chorych po zabiegach amputacji. Konieczne jest prowadzenie wieloczynnikowej terapii z udziałem fizjoterapeuty, jak również i psychologa.
Skale oceny bólu
Istnieje wiele metod oceny bólu, ponieważ terapia zmniejszająca uczucie bólu przez pacjenta istotnie wpływa na rokowanie chorego i jego szybszy powrót do zdrowia. Chory cierpiący przewlekle często nie jest w stanie dokładnie opisać bólu. Dlatego lekarz powinien wspomóc się zawsze skalami numerycznymi, słownymi czy wzrokowo-analogowymi, które również pozwalają na optymalny dobór leczenia bólu i jego modyfikację. U małych dzieci można wspomóc się skalami obrazkowymi, a komfort chorych po utracie przytomności można ocenić poprzez ocenę wyrazu twarzy.
Najczęściej chory w skali od 0 do 10 określa stopień nasilenia bólu, przy czym 0 oznacza brak bólu, a 10 bardzo silny ból.
Jak sobie radzić z bólem? Kiedy ból powinien skłonić do wizyty u specjalisty? Dowiesz się tego z filmu:
