Zmiany typowe dla autyzmu pojawiają się zwykle we wczesnych fazach rozwoju i wynikają z zaburzeń rozwojowych ośrodkowego układu nerwowego. Ich charakterystyczną cechą są problemy z komunikacją, nawiązywaniem relacji społecznych, stereotypia zachowań i mała zdolność do adaptacji. Autyzm u dorosłych jest często przyczyną problemów z odnalezieniem się w rzeczywistości, ale w postaci wysokofunkcjonującej daje szansę na podjęcie pracy czy nawet założenie rodziny.
Na czym polega autyzm?
Autyzm to zaburzenie rozwojowe, które ujawnia się we wczesnych fazach rozwoju człowieka – już w pierwszych latach jego życia. Podłożem są indywidualne, niedziedziczące się wady rozwojowe mózgu. Ich przyczyna na poziomie komórkowym nie jest do końca poznana, co sprawia, że nie daje się przewidzieć wystąpienia takiego zespołu u dziecka. Spektrum zaburzeń autystycznych skupia zarówno objawy typowo neurologiczne, jak i dotyczące funkcji psychicznych (te drugie rozpoznawane są przez psychologa lub psychiatrę).
Zaburzenia w ASD dotyczą różnych sfer funkcjonowania i mogą osiągać w każdej z tych grup inne nasilenie. Oznacza to, że w nie można jednoznacznie zdefiniować ciężkiej i łagodnej postaci autyzmu – nasilonym zmianom w sferze sensorycznej (czuciowej) mogą towarzyszyć niewielkie problemy komunikacyjne i odwrotnie.
Objawy autyzmu u dorosłych są modyfikowane w przebiegu leczenia. Początkowy obraz zaburzeń może ulegać istotnej poprawie w jednej grupie symptomów, a jednocześnie nie reagować na działania terapeutyczne w innych obszarach.
Diagnoza autyzmu u dorosłych
Autyzm jest zespołem najczęściej rozpoznawanym w dzieciństwie. Jeśli dana osoba nie była w tym okresie kwalifikowana do diagnostyki psychologicznej lub neurologicznej, oznacza to, że objawy były wtedy słabo wyrażone i nie powodowały zaniepokojenia opiekunów czy lekarzy. Zmiany mogą ujawniać się w postaci różnych dysfunkcji w wieku dorosłym, kiedy dostosowanie się do środowiska rodzinnego czy zawodowego jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Problemy z pracą w zespole, adaptacją do zmiennego otoczenia, z wyrażaniem potrzeb i opinii, zrozumieniem niektórych zachowań bliskich nawet osób mogą skłaniać do podjęcia badań i testów pozwalających na rozpoznanie lub wykluczenie autyzmu.
Zobacz także: Układ limbiczny – tam powstają emocje!
Spektrum autyzmu u dorosłych
Objawy autyzmu obserwowane u dorosłych to najczęściej późna faza zaburzeń stwierdzonych w dzieciństwie i poddawanych terapii. Mogą one przyjmować postać łagodną lub głębiej destabilizować funkcjonowanie. Podstawowymi problemami osoby z ASD są:
- odmienny odbiór niektórych bodźców sensorycznych oraz nietypowe interpretowanie zdarzeń z otaczającego świata,
- ograniczenie kontaktu z otoczeniem lub niemal całkowity jego brak,
- upośledzone rozumienie czy wyrażanie emocji i uczuć,
- stereotypia zachowań,
- brak zdolności do adaptacji do nowych osób czy szybko zmieniających się warunków,
- reagowanie zniecierpliwieniem i negatywnymi emocjami na brak zrozumienia i niechęć innych osób do podjęcia komunikacji w proponowanej przez pacjenta konwencji.
Osoby z autyzmem dysponują bardzo często znacznym potencjałem intelektualnym. Mają świetną pamięć, wykazują ponadprzeciętne zdolności matematyczne, analityczne czy techniczne, doskonale opanowują gry strategiczne czy języki programowania. Mogą też być wspaniałymi instrumentalistami. Mimo to ich funkcjonowanie w społeczeństwie w ciężkich lub nieleczonych postaciach zaburzenia bywa bardzo utrudnione lub niemal niemożliwe.
Czy autyzm musi ograniczać? Czy osoby z autyzmem nie mają szans na realizację marzeń? Zobaczcie film i poznajcie historię niezwykłej baletnicy!
Leczenie osób z autyzmem
Autyzm traktowany jest jako zaburzenie rozwojowe, ale nie jako choroba. Główną formą działań jest złożona, przyjmująca wiele form psychoterapia. Jej celem jest zwiększenie zdolności komunikacyjnych, adaptacyjnych, nauka interpretacji znaczeń związanych z wydarzeniami pojawiającymi się w otoczeniu oraz rozumienia uczuć i emocji innych osób.
Autyzm wysokofunkcjonujący u dorosłych
Lekkie postacie autyzmu, wysoki stopień rehabilitacji czy niewielkie zaburzenia rozpoznane po raz pierwszy w okresie dorosłości pozwalają zwykle na funkcjonowanie w otoczeniu. Osoby takie nawiązują kontakty z innymi ludźmi (choć często mają one specyficzną formę), w określonych warunkach i zakresie aktywności podejmują pracę zawodową lub aktywność społeczną. Preferują działania indywidualne (nieraz bardzo złożone) w środowisku o niewielkim stopniu zmienności wśród znanych im ludzi. Lepiej odnajdują się np. w dziale analityki, IT, logistyki czy finansów, niż w zespołach sprzedażowych, których funkcjonowanie oparte jest na interakcjach z potencjalnymi i obecnymi klientami.
Co to jest autyzm? Dowiesz się tego z filmu:
Taki przebieg zaburzeń u dorosłych określa się jako autyzm wysokofunkcjonujący, gdyż nie powoduje wykluczenia pacjenta z otoczenia i umożliwia podejmowanie wyzwań dotyczących normalnego życia. Większość osób nawiązuje również osobiste, często bardzo głębokie relacje z kilkoma przyjaciółmi, a nawet odnajduje się w partnerskich związkach i zakłada rodziny.
Bibliografia:
1. S. H. Morgan, Dorośli z autyzmem: teoria i praktyka, tł. P. Paszkowski, E. Krasodomska, D. Wąsik, Kraków 2004.
2. K. Zabłocki, Autyzm, Płock 2002.
