Mianem anginy określa się zapalenie gardła i migdałków podniebiennych znajdujących się w gardle środkowym. U dzieci ta część układu chłonnego odgrywa kluczową rolę w rozwoju odporności. Najczęściej angina u dzieci wywołana jest przez wirusy, a mianem anginy ropnej określa się zakażenia bakteryjne, stanowiące około 30% zapaleń gardła i migdałków.
Głównym czynnikiem etiologicznym anginy ropnej jest paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A, czyli Streptococcus pyogenes. Dużo rzadziej spotyka się paciorkowce beta-hemolizujące grupy C lub G, które mogą wystąpić u dzieci szkolnych. Mniej niż 1% angin ropnych wywołanych jest przez Arcanobacterium haemolyticum i Mycoplasma pneumoniae. Do zakażenia dochodzi przez kontakt bezpośredni z osobą chorą bądź drogą kropelkową. Okres inkubacji choroby jest dość krótki (maksymalnie 4 dni).
Objawy anginy ropnej u dziecka
Do najczęściej występujących objawów anginy ropnej u dzieci należą:
- powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych szyi,
- trudności z połykaniem,
- nagłe, ostre pojawienie się dolegliwości,
- sezonowość choroby (późna jesień, zima i wczesna wiosna),
- zaczerwienienie gardła,
- naloty włóknikowe na migdałkach.
Ropne naloty na migdałkach to charakterystyczny objaw anginy ropnej. Rzadko organizm wysyła symptomy typowe dla wirusowego zapalenia gardła, np. kaszel, katar, zapalenie spojówek. Brak tych objawów tym bardziej skłania ku rozpoznaniu anginy ropnej. U dzieci przebieg choroby może być niespecyficzny. Dzieci bardzo często przy infekcjach górnych dróg oddechowych cierpią z powodu bólu głowy lub brzucha, któremu towarzyszą również wymioty i nudności. Dziecko zaraża do 24 godzin od rozpoczęcia antybiotykoterapii bądź do tygodnia od ustąpienia objawów anginy w przypadku niepodjęcia leczenia. Jest to jednostka chorobowa, która często u dzieci nawraca, nawet w przeciągu 3 miesięcy od zachorowania.
Powikłania anginy ropnej
Konieczne jest odpowiednie leczenie anginy ropnej u dzieci, ponieważ może się wiązać ze znacznymi powikłaniami. Zalicza się do nich ropień okołomigdałkowy, zapalenie żyły szyjnej wewnętrznej, posocznicę, gorączkę reumatyczną, zapalenie wsierdzia i ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.
Diagnostyka anginy ropnej
Często trudne jest różnicowanie anginy ropnej z anginą w przebiegu infekcji wirusowej. Pomocna w rozpoznaniu jest skala punktowa według Centora/McIssaca, szacująca prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcem. Przyznaje się po 1 punkcie za każdy z następujących objawów: gorączka (>38°C), brak kaszlu, powiększenie węzłów chłonnych przednich szyjnych, nalot włóknikowy i obrzęk migdałków, a także wiek <15 lat. Jeśli przyznano 0 lub 1 punkt, etiologia paciorkowcowa anginy jest mało prawdopodobna. Przy 2–3 punktach wykonuje się szybki test paciorkowcowy i posiew. Jeśli chory otrzymuje 4–5 punktów, należy pobrać wymaz z gardła do badania mikrobiologicznego. Nie czekając na wynik, należy rozpocząć antybiotykoterapię.
Posiew z wymazu z gardła jest standardem w diagnostyce anginy, choć wymaz powinien być pobierany wyłącznie przy objawach sugerujących zakażenie bakteryjne. Nie ma sensu pobieranie wymazu z gardła, jeśli podejrzewa się infekcję wirusową. Wiele osób, w tym dzieci, jest nosicielami paciorkowców, dlatego otrzymano by tym samym fałszywie dodatni wynik i niepotrzebnie wdrożono by antybiotykoterapię. Jeśli obraz kliniczny budzi wątpliwości, wykonuje się posiew, na który czeka się do 48 godzin. Jest to jednak maksymalny czas, o jaki można opóźnić antybiotykoterapię w wątpliwej sytuacji. Przy braku wątpliwości leczenie wdraża się od razu i ewentualnie modyfikuje po otrzymaniu wyników.
Wśród badań laboratoryjnych mających zastosowanie w diagnostyce zakażeń paciorkowcowych można wspomnieć o badaniu miana przeciwciał antystreptolizyny O. Badanie to stanowi jednak tylko potwierdzenie przebytego zakażenia i nie ma praktycznego zastosowania w rozpoznaniu aktualnej etiologii zakażenia. Można również wykonać badanie poziomu wskaźników zapalnych we krwi, ale nie mają one żadnego przełożenia praktycznego na leczenie, tym samym nie są przydatne.
Leczenie anginy ropnej u dzieci
Mimo że angina ropna ma charakter samoograniczający się i mogłaby ustąpić samoistnie, to jednak ze względu na bardzo duże ryzyko powikłań i zakaźność choroby konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Odpowiednie leczenie jest również wskazane ze względu na skrócenie czasu choroby i zmniejszenie nasilenia objawów u dziecka. Antybiotykiem pierwszego rzutu jest penicylina. Alternatywą są cefalosporyny, makrolidy lub klindamycyna.
Jednak coraz większy odsetek szczepów opornych na makrolidy skłania ku wcześniejszemu wykonaniu posiewu i antybiogramu przed ich zastosowaniem. Leczenie powinno trwać 10 dni. U dziecka z nawracającymi anginami ropnymi należy rozważyć usunięcie migdałków.
