Androstendion jest steroidowym hormonem płciowym, zaliczanym, podobnie jak testosteron, dihydrotestosteron oraz dehydroepiandrostendion (DEA), do grupy androgenów. U mężczyzn przyczynia się do rozwoju narządów płciowych, cech płciowych (niski głos, męska budowa ciała, męskie owłosienie), a także jest niezbędny w procesie spermatogenezy oraz rozwoju popędu seksualnego. Androstendion wraz z dihydrostendionem są produkowane w mniejszym stężeniu także u kobiet.
Androstendion – za co odpowiada ten hormon?
Androstendion zaliczany jest do androgenów nadnerczowych, czyli hormonów steroidowych, produkowanych przez warstwę siatkową kory nadnerczy. W nadnerczach androstendion wytwarzany jest u obu płci. Jego produkcję pobudza kortykotropina (hormon ACTH). Kolejnym miejscem jego produkcji są jajniki u kobiet i jądra w przypadku mężczyzn. Jak podkreślają lekarze, sam androstendion wykazuje stosunkowo słabe działanie biologiczne w porównaniu do innych androgenów, ale jest prekursorem, z którego w wyniku konwersji powstają silne androgeny, takie jak wspomniany testosteron oraz dihydrotestosteron. Wydzielanie androstendionu, podobnie jak pozostałych androgenów, zmienia się na przestrzeni lat życia. W okresie dzieciństwa ich produkcja jest niewielka i gwałtownie wzrasta w okresie poprzedzającym dojrzewanie. W przypadku kobiet największa ilość androstendionu wytwarzana jest w okresie pokwitania, a najmniejsza po menopauzie.
Wskazania do badania poziomu androstendionu
Badanie stężenie androstendionu w organizmie jest wykonywane w diagnostyce chorób nadnerczy. Jak podkreślają lekarze, ustalenie poziomu hormonów płciowych jest także zalecane w przypadku kobiet, u których pojawiły się cechy wirylizacji, czyli zespołu objawów związanych ze wzrostem poziomu męskich hormonów płciowych. Badanie androstendionu należy wykonać, kiedy u kobiety zauważone zostanie nadmierne owłosienie, zmiana budowy ciała, obniżony głos, silny trądzik, wzrost masy mięśniowej, zaburzenia miesiączkowania.
Badanie androstendionu – jak się do niego przygotować?
Badanie stężenie androstendionu w organizmie polega na pobraniu próbki krwi z żyły, najczęściej zlokalizowanej w zgięciu (dole) łokciowym. Badanie wykonywane jest w większości laboratoriów analitycznych. Nie trzeba się do niego specjalnie przygotowywać ani być na czczo przed pobraniem. Należy jednak pamiętać, że stężenie androstendionu jest uzależnione od pory dnia (rano jest nieco wyższe) oraz od dnia cyklu miesiączkowego (w połowie cyklu stężenie wzrasta). Aby wyniki badania były miarodajne, zaleca się jego wykonanie tydzień przed bądź tydzień po miesiączce. Ponadto androstendion naturalnie wzrasta podczas ciąży i w czasie intensywnego wysiłku. Najniższe stężenie androstendionu występuje w nocy.
Normy androstendionu – co oznacza podwyższony poziom?
Normy androstendionu są uzależnione od wieku oraz płci pacjenta. Prawidłowe, orientacyjne wartości referencyjne wynoszą:
- 8–50 ng/dl u dziewczynek do 10. roku życia,
- 8–240 ng/dl u dziewczynek od 10. do 17. roku życia,
- 75–205 ng/dl u kobiet w wieku rozrodczym,
- <10 ng/dl u kobiet po menopauzie,
- 80–280 ng/dl u mężczyzn.
Podwyższony androstendion może powodować wirylizację oraz hirsutyzm, polegający na występowaniu typowo męskiego owłosienia u kobiet (zarost, owłosienie klatki piersiowej, brzucha). Może dojść wówczas także do łysienia typu męskiego, zmniejszenia piersi i macicy, a także powiększenia łechtaczki.
Zobacz także: Łysienie androgenowe – najczęstsza przyczyna wypadania włosów u kobiet i mężczyzn
Jak informują lekarze, podwyższony poziom androstendionu występuje w przebiegu wielu chorób, takich jak: zespół policystycznych jajników (PCOS), choroby nowotworowe jąder lub jajników, nowotwory nadnerczy, a także w wybranych przypadkach choroby Cushinga. Wzrost stężenia androstendionu we krwi powyżej 1000 ng/dl najczęściej jest jednoznaczny z występowaniem czynnego hormonalnie nowotworu. Podwyższony poziom jest charakterystyczny dla wrodzonego przerostu nadnerczy, czyli rzadkiego schorzenia spowodowanego mutacją genu, skutkującą niedoborem enzymu biorącego udział w syntezie hormonów kory nadnerczy.
Poziom androstendionu poniżej normy najczęściej pojawia się u osób cierpiących na anemię sierpowatą, niedoczynność kory nadnerczy, a także jeśli zostanie zatrzymana czynność jajników.
Bibliografia
Burch W.M. Endokrynologia, Urban & Partner, Wrocław 1996, ISBN 83-85842-51-9
Hyla-Klekot L., Kokot F., Kokot S. Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4301-3
Kemona H., Mantur M. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, Urban & Partner, Wrocław 2010, ISBN 978-83-7609-264-5
