Anaplazmoza granulocytarna, z łac. anaplasmosis, określana była dawniej jako ludzka erlichioza granulocytarna. Jest to choroba zakaźna przenoszona głównie przez kleszcze. Czynnikiem etiologicznym jest bakteria Gram-ujemna Anaplasma phagocytophilum, mająca powinowactwo do komórek układu białokrwinkowego. Nazwa choroby pochodzi właśnie od tego, że atakuje krwinki białe, a przede wszystkim granulocyty obojętnochłonne, czyli neutrofile. Anaplazmoza to choroba dotykająca nie tylko ludzi, ale również liczne gatunki zwierząt – konie, psy czy owce.
Anaplazmoza granulocytarna – epidemiologia
Kleszcze z rodzaju Ixodes, przenoszące anaplazmozę, występują na terenach Azji, Europy i Ameryki Północnej. Jest to ten sam wektor (czyli pośrednik) dla boreliozy z Lyme, kleszczowego zapalenia mózgu i babeszjozy. Tym samym anaplazmoza granulocytarna jest spotykana w tych krajach, gdzie dane gatunki kleszczy żyją. Choroba występuje po ugryzieniu przez zakażonego kleszcza. Zdarzają się jednak przypadki zachorowań po ugryzieniu przez inne insekty jak komary czy muchy końskie. Jednak uznaje się, że anaplazmoza jest chorobą przenoszoną przede wszystkim przez kleszcze. Okres wylęgania wynosi średnio 2 tygodnie. Tereny endemiczne anaplazmozy to północna Kalifornia i północno-wschodnie, a także środkowe regiony Stanów Zjednoczonych. Choroba ta jest spotykana również w wielu krajach Europy, nawet w Polsce, a także w Azji i na Bliskim Wschodzie. W Polsce przypadki anaplazmozy są pojedyncze. Ciężko jednak mówić o dokładnych statystykach dotyczących zachorowań w naszym kraju, ponieważ Państwowy Inspektorat Sanitarny w Polsce nie prowadzi statystyk tej choroby. Wynika to z tego, że w naszym kraju nie ma obowiązku zgłaszania tej choroby do odpowiednich służb sanitarnych.
Szczególnie podatne na zakażenie są osoby starsze z osłabionym układem odpornościowym. Rezerwuarem bakterii są gryzonie i zwierzyna leśna (np. sarny). Zakażenia ludzi, a także zwierząt hodowlanych i domowych to zakażenia przypadkowe.
Objawy anaplazmozy granulocytarnej
Bakteria po dostaniu się do organizmu przenoszona jest drogą naczyń krwionośnych i chłonnych, atakuje komórki układu krwiotwórczego i siateczkowo-śródbłonkowego, ze szczególnym powinowactwem do krwinek białych. Namnaża się wewnątrzkomórkowo, więc po rozpadzie zakażonej komórki dochodzi do dalszego wysiewu drobnoustrojów do układu krwionośnego i rozprzestrzenienia zakażenia. W wielu narządach zaczynają tworzyć się nacieki limfocytarne. Dotyczy to wątroby, śledziony, nerek, serca, płuc, a także opon mózgowo-rdzeniowych. Wniknięcie bakterii Anaplasma phagocytophilum do organizmu wiąże się z nasiloną gorączką i osłabieniem odporności, co daje odzwierciedlenie w badaniach krwi obwodowej w postaci leukopenii (spadku liczby białych krwinek) i trombocytopenii (spadku liczby płytek krwi).
Objawy anaplazmozy granulocytarnej mogą przybierać różne obrazy i nasilenia. Najczęściej anaplazmoza ma łagodny przebieg lub nie wysyła żadnych symptomów. Czasami jednak dochodzi do rozwoju objawów ostrego, nieswoistego zakażenia:
- gorączka,
- bóle głowy,
- dreszcze,
- bóle mięśni i stawów,
- ogólne osłabienie,
- nadmierne pocenie się,
-
nudności,
- biegunka,
- bóle brzucha.
Ponadto mogą wystąpić objawy dodatkowe, niewystępujące u każdego zarażonego:
- powiększona wątroba,
- powiększona śledziona,
- zapalenie płuc,
- przewlekający się, suchy kaszel,
- wysypka.
Bardzo rzadko anaplazmoza przebiega jako zakażenie uogólnione, czyli sepsa, doprowadzając do niewydolności wielonarządowej. Rzadko też dochodzi do objawów zakażenia ośrodkowego układu nerwowego. Ciężki przebieg najczęściej dotyczy osób z zaburzeniami odporności – chorzy zakażeni HIV, pacjenci po przeszczepach, chorzy po licznych pogryzieniach przez kleszcze.
Diagnostyka anaplazmozy granulocytarnej
Bakteria Anaplasma phagocytophilum może być wykryta we krwi obwodowej, śledzionie, nerkach, płucach, węzłach chłonnych. Pojawia się w płynie mózgowo rdzeniowym, jeśli doszło do zakażenia układu nerwowego.
Anaplazmoza powinna być wzięta pod uwagę w przypadku podwyższenia w wynikach badań laboratoryjnych aminotransferaz wątrobowych, przy jednoczesnej małopłytkowości i granulocytopenii, tym bardziej jeśli chory gorączkuje i w wywiadzie podaje ugryzienie przez kleszcza. Podstawowym kryterium diagnostycznym jest wykrycie wtrętów (morul) w granulocytach, w rozmazie krwi obwodowej lub szpiku kostnym barwionym metodą Wrighta lub Giemsy. Można również wykonać badanie immunofluorescencji pośredniej. W diagnostyce wykorzystuje się ponadto immunoblotting, testy ELISA, a także metody reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR).
Anaplazmoza granulocytarna – jakie daje powikłania?
Jeśli anaplazmoza ustępuje samoistnie i jej przebieg był bezobjawowy lub łagodny, nie pozostawia żadnych powikłań. Jednak czasami zdarza się, że u osób nieprawidłowo leczonych, przewlekle chorych z powodu innych dodatkowych schorzeń, może dojść do rozwoju powikłań.
Najczęstsze powikłania anaplazmozy to:
- nerwobóle,
- neuropatia obwodowa,
- zawroty głowy,
- zaburzenia krzepnięcia w przebiegu małopłytkowości,
- zapalenie mięśnia sercowego, nerek,
- niewydolność oddechowa,
- osłabienie odporności i wtórne zakażenia grzybicze (Candida albicans) lub wirusowe (Herpes simplex).
Anaplazmoza - lecznie
Anaplazmoza granulocytarna jest infekcją bakteryjną, wobec czego leczenie opiera się przede wszystkim na antybiotykoterapii. Oczywiście stosuje się również leczenie objawowe, wspomagające. Zalecanymi antybiotykami są najczęściej tetracykliny. W drugiej kolejności można zastosować ryfampicynę. Najczęściej poprawa stanu zdrowia następuje już po dwóch dniach terapii.
Czytaj też: Antydepresanty mogą pomóc w leczeniu anaplazmozy.
W tekście uzupełniliśmy informacje o innych owadach, które mogą przenosić chorobę.