Nazwa „aerofobia” pochodzi od dwóch starogreckich słów – aer to „powietrze”, a phóbos „lęk”. W dosłownym tłumaczeniu „aerofobia” to zatem lęk przed powietrzem i tak niekiedy bywa ten rodzaj fobii definiowany. Niektóre źródła precyzują, że chodzi o obawę przed „zawianiem” (przebywaniem w przeciągu, na wietrze). Inne definiują aerofobię jako lęk przed poruszaniem się w powietrzu, czyli wznoszeniem się, opadaniem (np. na kolejce linowej, w windzie). Biorąc pod uwagę, że paniczny strach przed unoszeniem się w powietrzu dotyka około 30% pasażerów linii lotniczych, obecnie o aerofobii najczęściej mówi się właśnie w takim kontekście.
Aerofobia – czy lęk przed lataniem jest uzasadniony?
Unoszenie się wysoko w powietrzu nie jest stanem naturalnym dla ludzkiego gatunku. Być może dlatego budzi ono w wielu osobach pierwotny, głęboko zakorzeniony lęk, który należałoby uznać za uzasadniony. Sytuacji nie poprawiają dramatyczne doniesienia medialne na temat katastrof lotniczych, które każdorazowo pochłaniają dziesiątki ofiar, nie stwarzając najmniejszej szansy na przeżycie. Należy jednak zdać sobie sprawę ze skali innych niebezpieczeństw, którym media nie poświęcają tyle uwagi, ponieważ zwyczajnie nie są tak spektakularne. Na przykład w wypadkach samochodowych giną codziennie tysiące osób, czyli wielokrotnie więcej niż w sporadycznych katastrofach lotniczych. Warto także zauważyć, że jazda z prędkością 140, a nawet tylko 50 km na godzinę też nie jest dla człowieka stanem zgodnym z jego naturalnymi predyspozycjami. Tymczasem znakomita większość kierowców porusza się po drogach bez najmniejszych obaw. Realne ryzyko katastrofy lotniczej szacuje się na 0,000001% (grozi jednej osobie na 10 milionów pasażerów). W związku z tym lęk przed lataniem należy uznać za irracjonalny.
Przyczyny aerofobii
Aerofobia to niekiedy wynik negatywnych doświadczeń związanych z lataniem samolotem. Lęk pojawić się może na skutek takich przeżyć, jak:
- turbulencje podczas lotu,
- awaryjne lądowanie,
- problemy ze zdrowiem czy samopoczuciem, jakie wystąpiły na pokładzie samolotu.
Jednak i bez tego rodzaju przeżyć wiele osób – często takich, które nigdy przedtem nie leciały samolotem – doświadcza mniej lub bardziej nasilonych symptomów aerofobii. Mogą one być spowodowane:
- błędnymi wyobrażeniami na temat zasad działania samolotu i brakiem wiary w jego możliwości techniczne,
- brakiem zaufania do załogi samolotu czy obsługi portów lotniczych,
- nieznajomością lub niezrozumieniem procedur, komunikatów, dźwięków itd., jakie związane są z przebiegiem lotu,
- obawą przed atakami terrorystycznymi,
- lękiem przed utratą kontroli nad własnym losem w sytuacji „bez wyjścia”, jaką jest przebywanie na wysokości.
Aerofobię wzmagać mogą inne zespoły lękowe, np. klaustrofobia (lęk przed przebywaniem w niewielkich, zamkniętych pomieszczeniach), lęk wysokości, fobia społeczna (lęk przed kontaktem z ludźmi). Nie istnieje jednak stała korelacja pomiędzy występowaniem tych fobii a lękiem przed lataniem.
Objawy aerofobii
Aerofobia jest specyficzną (dotyczącą konkretnego obiektu) fobią sytuacyjną (pojawia się w kontakcie z budzącym lęk obiektem). Towarzyszą jej objawy właściwe wszystkim tego rodzaju zespołom lękowym. Symptomy te mogą mieć różne nasilenie. U niektórych ludzi pojawiają się nawet już na wiele dni przed planowanym lotem, na samą myśl o związanym z nim dyskomforcie. Osoby takie są zwykle poddenerwowane, rozdrażnione, trudno im się skoncentrować, czerpać radość z codziennych zdarzeń, tracą apetyt, mają problemy z zasypianiem. Mogą mieć takie dolegliwości, jak bóle głowy, nudności, biegunka. U innych aerofobów objawy lęku występują dopiero w trakcie lotu. Należą do nich przede wszystkim takie typowe reakcje somatyczne, jak: zawroty głowy, nudności, uczucie ucisku w klatce piersiowej, przyspieszone tętno i oddech, duszność, suchość w ustach, nadmierne pocenie się, drżenie kończyn czy uczucie ich paraliżu. Symptomy te mogą przerodzić się w atak paniki, a przewidywanie takiej sytuacji pogłębia uczucie obezwładniającego lęku. Osoba nim dotknięta nie tylko obawia się reakcji własnego ciała, nad którymi nie jest w stanie zapanować, ale też tego, że w ograniczonej, zamkniętej przestrzeni samolotu w porę nie uzyska pomocy w przypadku omdlenia czy poważnych zaburzeń akcji serca.
Nerwica lękowa, czyli co? Dowiesz się tego z filmu:
Aerofobia – jak sobie z nią poradzić?
Aerofobia utrudnia życie osobom, których praca wymaga szybkiego przemieszczania się po świecie lub które pragną podróżować w jego odległe zakątki. Okazuje się jednak, że lęk przed lataniem może dotykać nawet ludzi, którzy nigdy nie korzystali z transportu powietrznego i nie mają takiej potrzeby. Naprzeciw problemom takich osób wychodzą różnego rodzaju warsztaty, które mają służyć oswajaniu lęku przed lataniem. Podczas takich zajęć można:
- poznać wiele rzeczywistych danych i statystyk związanych z podróżowaniem samolotem,
- dowiedzieć się, jakie szkolenia przechodzi obsługa linii lotniczych,
- zgłębić mechanizmy działania samolotu,
- zaznajomić się ze szczegółami przebiegu lotu (jeśli ośrodek szkoleniowy zaopatrzony jest w odpowiedni sprzęt, można nawet przeżyć symulację lotu),
- nauczyć się technik radzenia sobie z fizjologicznymi objawami lęku, m.in. świadomego oddechu, relaksacji.
Osoby, które doświadczają wyjątkowo silnych i uciążliwych symptomów aerofobii, najczęściej połączonych z innymi zaburzeniami nerwicowymi, mogą skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Indywidualna lub grupowa terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym (dostosowana do konkretnych potrzeb) ułatwia radzenie sobie z uogólnionym lękiem. Dla niektórych aerofobów rozwiązaniem jest doraźne stosowanie przed lotem środków farmakologicznych (np. leków z grupy benzodiazepin) znoszących objawy lęku. Preparat taki musi przepisać lekarz psychiatra.
