Adopcja to dla wielu osób jedyna możliwość spełnienia marzenia o rodzicielstwie, zaś dla dzieci, które utraciły biologicznych rodziców, to szansa na normalne, szczęśliwe dzieciństwo. Ze względu na dobro i bezpieczeństwo małoletnich przysposobienie ich wymaga spełnienia wielu warunków określanych przez prawo oraz przepisy ośrodków adopcyjnych.
Adopcja dziecka w Polsce w świetle prawa
Zgodnie z art. 114–127 „Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego” adoptować dziecko może osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli „jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego”. Ustawa nie precyzuje owych kwalifikacji, pozostawiając rozstrzygnięcie w tej sprawie ośrodkom adopcyjnym. Wyjątek stanowi adopcja dziecka ze wskazaniem, czyli sytuacja, w której biologiczni rodzice wskazują przed sądem przysposabiającego. Osobą taką może być wyłącznie ich krewny. Prawo do adopcji ze wskazaniem ma także małżonek matki lub ojca dziecka. Inne osoby – niezależnie od woli biologicznych rodziców – muszą przejść całą procedurę adopcyjną.
Zobacz film: In vitro z komórką jajową od dawczyni – jak przebiega proces leczenia?
Dziecko może adoptować para małżeńska lub osoba samotna. Wspólnego przysposobienia mają prawo dokonać wyłącznie małżeństwa (związki partnerskie nie mają takiej możliwości). Rodzicem adopcyjnym może też zostać tylko jeden z małżonków, o ile drugi wyrazi na to zgodę. Ustawa nie precyzuje wieku rodziców starających się o adopcję dziecka. W praktyce wymagane jest, by przysposabiający był starszy od przysposabianego o 20–40 lat. Adopcja dziecka przez osobę po 40 roku życia jest możliwa, ale przy zachowaniu takiej różnicy wieku.
Małoletniego przysposobić można nie wcześniej niż po upływie 6 tygodni od narodzin. Oznacza to, że nie jest możliwe wszczęcie adopcji dziecka poczętego (nienarodzonego), np. znajdującego się w łonie surogatki po zapłodnieniu in vitro (z punktu widzenia polskiego prawa to ona jest matką, niezależnie od umowy pomiędzy nią a potencjalnymi rodzicami). Do przysposobienia potrzebna jest zgoda biologicznych rodziców, chyba że ci nie żyją, są nieznani, niemożliwe jest porozumienie z nimi lub zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Sąd może także – mając na uwadze dobro dziecka – zadecydować o adopcji mimo braku zgody rodziców, gdy ich zdolność do czynności prawnych jest ograniczona. Przysposobienie wymaga też zgody małoletniego, o ile ukończył on 13 lat (gdy dziecko jest młodsze, ale rozumie znaczenie adopcji, wymagane jest wysłuchanie go).
Adopcja następuje przez orzeczenie sądu rodzinnego. Z chwilą pozytywnego rozstrzygnięcia biologiczni rodzice tracą władzę rodzicielską i prawo do kontaktów z dzieckiem. Ustają także prawa i obowiązki przysposobionego wobec innych krewnych. Pomiędzy przysposabiającym a małoletnim powstaje zaś taki sam stosunek prawny, jak między rodzicami i dziećmi. Skutki adopcji rozciągają się na całą rodzinę, w tym na zstępnych przysposobionego.
Zobacz także: Ustalenie ojcostwa – na czym polega? Kiedy można uznać dziecko?
Czy problemy z zajściem w ciąże mają wpływ na wychowywanie dziecka? Dowiecie się tego z filmu:
Warunki adopcji dziecka określane przez ośrodki adopcyjne
Kwalifikacje osób starających się o przysposobienie dziecka zostają poddane ocenie pracowników ośrodka adopcyjnego. Oczekuje się, że kandydaci wykażą możliwość zapewnienia dziecku bezpieczeństwa, spokoju, dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej itd. Zgodnie z „Europejską konwencją o przysposobieniu dzieci” wywiad powinien obejmować ustalenia na temat potencjalnych rodziców dotyczące:
- stanu zdrowia psychicznego i fizycznego,
- sytuacji rodzinnej, majątkowej, warunków mieszkaniowych,
- motywów skłaniających do adopcji dziecka,
- podobieństwa do dziecka pod względem osobowości, przekonań religijnych itp.
Niektóre ośrodki adopcyjne zwracają też uwagę na staż małżeński starającej się o przysposobienie pary albo wymagają, by przyszli rodzice nie mieli nałogów. Kluczową kwestią jest przy tym dobro małoletniego. Potencjalni rodzice mogą spełniać wszystkie narzucone przez prawo warunki, a mimo to nie uzyskać pozytywnej opinii będącej warunkiem pomyślnego rozpatrzenia wniosku o adopcję. Może się tak zdarzyć, gdy np. dziecko ma służyć uleczeniu małżeńskiego kryzysu.
Jak wygląda procedura adopcji dziecka?
Kandydaci na rodziców muszą złożyć w ośrodku adopcyjnym wniosek o przysposobienie i komplet wymaganych dokumentów (m.in. odpis aktu małżeństwa lub akt urodzenia, opinię z miejsca zatrudnienia, zaświadczenia o niekaralności, stanie zdrowia). Po pomyślnym przejściu procesu kwalifikacyjnego i ukończeniu bezpłatnego szkolenia organizowanego przez ośrodek, przysposabiający mogą poznać dziecko (o ile nie znali go wcześniej) wybrane adekwatnie do ich preferencji. W okresie przed rozprawą sądową przyszli rodzice powinni regularnie spotykać się z przysposabianym, by zbudować z nim emocjonalną więź. Adopcja dziecka trwa około rok. W uzasadnionych przypadkach małoletni może mieszkać w tym czasie u przyszłych opiekunów na mocy przepisów o rodzinach zastępczych. Po uprawomocnieniu wyroku sądu przysposabiający mogą odebrać z odpowiedniego urzędu stanu cywilnego odpis aktu urodzenia dziecka, w którym figurują jako jego rodzice.
Bibliografia:
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy, (Dz. U. 1964 Nr 9 poz. 59).
2. Kto może adoptować dziecko?, https://www.infor.pl/prawo/dziecko-i-prawo/adopcja/686418,2,Kto-moze-adoptowac-dziecko.html, [dostęp 01 kwietnia 2019].
