Terapia przeciwnowotworowa ma za zadanie zwalczenie komórek nowotworowych, może jednak uszkadzać również komórki zdrowe oraz nieść ze sobą szereg skutków ubocznych. Nowotwory umiejscowione w przewodzie pokarmowym oraz nowotwory głowy i szyi to choroby o dużym ryzyku wystąpienia niedożywienia. Niedożywienie w chorobie nowotworowej może wynikać z kilku powodów. Fakt istnienia choroby nowotworowej powoduje nasilony katabolizm przez co zwiększa się podstawowa przemiana materii i zwiększa się zapotrzebowanie energetyczne.
Dodatkowo pacjenci narażeni są na duży stres psychiczny w związku ze znalezieniem się w nowej sytuacji i strach przed leczeniem oraz skutkami i powikłaniami choroby. Niekorzystnie działa również fakt utraty apetytu wynikający ze stresu lub skutków ubocznych stosowanej terapii przeciwnowotworowej. Ponadto, w związku z terapią leczniczą stosowaną w przypadku nowotworów umiejscowionych w obrębie jamy ustnej czy też dalszych częściach przewodu pokarmowego powstawać mogą objawy takie jak suchość w jamie ustnej, osłabienie lub zmiana odczuwania smaku co dodatkowo nasila problem z dostarczeniem odpowiedniej ilości kalorii oraz białka.
Jak przygotować śniadanie dla osoby chorej na nowotwór? Dowiesz się tego z filmu:
Dlaczego dieta w chorobie onkologicznej jest taka ważna?
Problem niedożywienia dotyka pacjentów z nowotworami bardzo często i stanowi niezależny czynnik pogarszający rokowanie u pacjentów onkologicznych. Warto kontrolować regularnie stan odżywienia osoby chorej już od momentu zdiagnozowania nowotworu, zwłaszcza w przypadku nowotworów w obrębie przewodu pokarmowego, aby zapobiec i nie dopuścić do rozwinięcia się niedożywienia. Niedożywienie u pacjentów onkologicznych może prowadzić do rozwinięcia się jednostki chorobowej zwanej kacheksją nowotworową, której skutki mogą być nieodwracalne.
Zły stan odżywienia pacjenta z chorobą nowotworową może również zadecydować o podjęciu terapii przeciwnowotworowej i przyczynić się do jej odwleczenia w czasie. Sposób żywienia a w szczególności niedobory białka mogą również mieć swoje odzwierciedlenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego co dodatkowo utrudnia prowadzenie terapii leczniczej.
Dieta chorego w trakcie terapii powinna być przede wszystkim prawidłowo zbilansowana pod względem składników odżywczych dlatego samodzielne wprowadzanie diet u osoby leczącej się na nowotwór stwarza ogromne ryzyko wystąpienia niedoborów, dlatego diety tych pacjentów powinny być prowadzone przez specjalistów w zakresie żywienia klinicznego. Warto również podkreślić, że zgodnie z obecnym stanem wiedzy nie istnieje żaden rodzaj diety, który mógłby zwalczyć nowotwór, a samodzielne wprowadzanie przez pacjentów modyfikacji jadłospisu może znacząco wpłynąć na stan odżywienia pacjenta.
Kto powinien szczególnie zadbać o swoją dietę?
Właściwa dieta ma szczególne znaczenie w przypadku:
- osoby z nowotworem w obrębie głowy i szyi
- osoby z nowotworem w obrębie przewodu pokarmowego
- osoby, u których zastosowana terapia przeciwnowotworowa wywołała skutki uboczne w postaci nudności, wymiotów, biegunek, uszkodzeń jamy ustnej
- osoby ze znacznie osłabionym apetytem
- osoby, u których wystąpiła niezamierzona utrata masy ciała
Dieta w czasie terapii przeciwnowotworowej ma za zadanie dostarczyć choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, pokryć zwiększone zapotrzebowanie na energię i białko oraz w naturalny sposób wspomagać układ immunologiczny.
Zdrowy obiad dla osoby chorującej na nowotwór. Jak go przygotować? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
W diecie pacjenta z nowotworem należy zwrócić uwagę aby w każdym głównym posiłku znalazło się źródło pełnowartościowego białka, tj. białka zwierzęcego (jaja, mięso, ryby, mleko). Białko pełnowartościowe zawiera w swoim składzie wszystkie niezbędne aminokwasy, które człowiek powinien dostarczać z pożywieniem w przeciwieństwie do białka pochodzenia roślinnego.
Warto również zadbać o regularność spożywania posiłków. Regularność pomaga w ocenie ilości spożytego pokarmu oraz ułatwia wprowadzenie do diety dodatkowych posiłków i zwiększenie kaloryczności diety.
W przypadku problemów z apetytem, nudności czy też wymiotów warto również wykluczyć spożywanie płynów wraz posiłkiem. Płyny zaleca się spożywać 30 minut przed lub po posiłku. Warto również ograniczyć podaż cukrów prostych, dosładzania oraz słodzonych napojów, ponieważ posiłki słodkie mogą zmniejszać uczucie głodu i zwykle nie dostarczają też odpowiedniej wartości odżywczej.
Co wykluczyć z diety osoby chorej na nowotwór?
Bardzo ważne w diecie pacjenta leczonego z powodu nowotworu jest również wykluczenie żywności wysokoprzetworzonej. Niezależnie od rodzaju i umiejscowienia nowotworu zaleca się aby ograniczyć żywność typu instant (sosy, zupy w proszku), pieczywo cukiernicze i półcukiernicze żywność typu fast food. Żywność ta posiada bardzo niską wartość odżywczą, szybko zwalcza uczucie głodu oraz zawiera wiele związków o udokumentowanym negatywnym wpływie na zdrowie. Należy również wykluczyć smażenie, ponieważ podczas smażenia również tworzą się związki o niekorzystnym wpływie na zdrowie oraz obniżające wartość odżywczą posiłku.
Warto zadbać o odpowiednią podaż zdrowych tłuszczów. W diecie chorego powinny znaleźć się takie produkty jak oleje roślinne dobrej jakości spożywane na zimno, ryby lub orzechy i nasiona jeśli są tolerowane. Produkty te obfitują w nienasycone kwasy tłuszczowe, które mają silne działanie przeciwzapalne, wpływają korzystnie na działanie układu odpornościowego oraz zawierają witaminy A, E oraz K.
W przypadku znacznej utraty masy ciała, uszkodzeń w jamie ustnej czy też przy utracie apetytu może okazać się konieczne wprowadzenie preparatów odżywczych dedykowanych pacjentom onkologicznym. Preparaty te są również pomocne przy zwiększaniu kaloryczności diety poprzez dodawanie ich do zwyczajowo spożywanych posiłków.
Zobacz film i dowiedz się jak przygotować zdrową kolację dla osoby w trakcie leczenia onkologicznego:
Dieta pacjenta onkologicznego powinna uwzględniać spożycie lokalnych, sezonowych produktów. Produkty powinny być świeże, atrakcyjnie podane i spożywane w przyjaznej atmosferze co korzystnie wpłynie na samopoczucie chorego oraz może przyczyniać się do zwiększenia apetytu. Warto również pamiętać o odpowiedniej higienie aby nie stwarzać ryzyka wystąpienia zakażenia i biegunek lub wymiotów u chorych.
Fundacja Alivia wspiera pacjentów onkologicznych – sprawdź, jak możesz pomóc!
Fundacja Alivia
Fundacja Alivia
Źródła:
Jarosz J., Kapała A., Kłęk S., Konferencja uzgodnieniowa: Problemy żywieniowe w polskiej onkologii. Journal of Oncology 2012, volume 62, number 3, 221–229 Polskie Towarzystwo Onkologiczne.
Kłęk S., Jankowski M., Kruszewski WJ., Standardy leczenia żywieniowego w onkologii. Polish recommendations. Oncol Clin Pract 2015; 11: 172–188.
Nutritional Science Research Group, Division of Cancer Prevention, National Cancer Institute,EPN 3157, National Institutes of Health, Department of Health and Human Services, 6130 Executive, Blvd., MSC 7328 Bethesda, MD 20892-7328, USA, Exp Oncol 2010, 32, 3, 137–142.
Kalwat-Igielska J., Gościańska J., Nowak I., Carotenoids as natural antioxidants Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 418-428 e-ISSN 1732-2693.
