Zespół Schinzela-Giediona to zespół wad genetycznych wywołanych mutacją w genie SETBP1 w lotus 18q12.3. Jest to choroba autosomalnie dominująca, czyli wystarczy pojedynczy zmutowany gen, by doszło do ekspresji choroby. Oznacza to również, że wystąpienie choroby nie ma związku z płcią dziecka. Schorzenie to nie jest pojedynczym objawem. To cały zespół powikłań wynikających z zaistnienia danej mutacji. Są to mnogie malformacje (tzw. zniekształcenia), charakterystyczny wygląd twarzy, upośledzenie umysłowe, a także wady narządów i układów wewnętrznych organizmu.
Czym jest zespół Schinzela-Giediona i jakie daje objawy?
Jak wcześniej wspomniano, zespół Schinzela-Giediona jest zespołem wrodzonych wad genetycznych powodujących ciężkie upośledzenie umysłowe, jak również znaczne nieprawidłowości rozwojowe narządów wewnętrznych, co przekłada się na ciężki przebieg choroby i złe rokowanie. Objawy są bardzo zróżnicowane właśnie ze względu na mnogość uszkodzonych narządów, natomiast dość charakterystyczny jest wygląd twarzy dotkniętych schorzeniem dzieci. Niestety większość chorych nie dożywa starszego dzieciństwa.
Dzieci z zespołem Schinzela-Giediona mają częściowo cofniętą środkową część twarzy ku tyłowi, wybrzuszone czoło, szeroko rozstawione oczy, krótki i zadarty nosek, szerokie usta z dużym językiem, nisko osadzone uszy, krótką szyję, patologicznie poszerzone szwy międzyczaszkowe, również dość częsty jest brak zdolności do wydzielania łez. Czasami zdarza się, że dzieci z zespołem Schinzela-Giediona mają nadmierne owłosienie, które jednak dość szybko samoistnie zanika niedługo po urodzeniu.
Istotnym zaburzeniem u dzieci z zespołem Schinzela-Giediona jest opóźnienie umysłowe, jak również nieprawidłowości w rozwoju układu nerwowego. To z kolei przekłada się na problemy z karmieniem, niedorozwój takich zmysłów, jak wzrok czy słuch. U dzieci tych występuje tendencja do pojawiania się drgawek pochodzenia ośrodkowego. Zdecydowanie częściej niż u innych dzieci występuje bezdech senny.
Uszkodzenia narządów w zespole Schinzela-Giediona
Poza wymienionymi objawami dostrzegalnymi w wyglądzie zewnętrznym dzieci, jak i ich zachowaniu oraz rozwoju, należy zwrócić szczególną uwagę na nieprawidłowy rozwój narządów wewnętrznych. Szczególne wady rozwojowe obejmują tak ważne narządy, jak serce oraz nerki. Bardzo często nieprawidłowo rozwinięte są także narządy płciowe. Jeśli chodzi o wady serca, mogą one objąć wszystkie struktury tego narządu, czyli zastawki serca, przegrodę międzyprzedsionkową czy przegrodę międzykomorową. U dzieci z zespołem Schinzela-Giediona występuje tendencja do tworzenia się wodonercza, czyli nagromadzenia moczu w nerce bądź obu nerkach. Narządy płciowe mogą być niedorozwinięte. Nierzadko obserwuje się spodziectwo u chłopców, czyli ujście cewki moczowej zamiast u szczytu, na spodzie penisa. Jak już wcześniej wspomniano, obserwuje się także patologiczne poszerzenie szwów między kośćmi pokrywy czaszki, co świadczy o patologii układu kostno-stawowego. Kości w zespole Schinzela-Giediona mają tendencję do nieprawidłowego kształtu i grubości. Dzieci mają hipoplastyczne paliczki rąk, czyli skrócone dystalne części paliczków. Często całe kończyny są nieproporcjonalnie krótkie, a stopy mają zazwyczaj nieprawidłowe ułożenie.
Należy podkreślić, że dzieci z zespołem Schinzela-Giediona są narażone na większe ryzyko wystąpienia nowotworów neuroepitelialnych.
Dlaczego dochodzi do wystąpienia zespołu wad genetycznych Schinzela-Giediona?
Zespół Schinzela-Giediona jest zespołem wad genetycznych wynikającym z mutacji w genie SETBP1. Uznaje się, że są to mutacje powstające na nowo. Nie obserwuje się rodzinnych przypadków tego zespołu, tym bardziej, że szanse przeżycia dziecka do wieku dorosłego i przekazania wadliwego genu kolejnym pokoleniom są niewielkie. Mutacja genetyczna ma charakter autosomalny dominujący, co oznacza, że pojawia się zarówno u chłopców, jak i u dziewczynek. Wystarczy jeden wadliwy gen do rozwoju pełnoobjawowej choroby. Na daną chwilę nie jest łatwo wyjaśnić zależności pomiędzy mutacją a tak nasilonymi objawami zespołu Schinzela-Giediona. Gen SETBP1 posiada swego rodzaju instrukcje dla tworzenia się białka, które przyłącza się do niektórych regionów łańcucha DNA, by zwiększyć ekspresję genów. Największą aktywność białka SETBP1 obserwuje się w układzie nerwowym, choć znajduje się ono w całym ciele. Uznaje się, że białko to wpływa na procesy rozwojowe przed urodzeniem dziecka.
Czy można leczyć zespół Schinzela-Giediona?
Zespół Schinzela-Giediona jest zespołem wad genetycznych rozwijającym się jeszcze w życiu płodowym. Nie ma dokładnych danych co do czynników mogących wpłynąć na wystąpienie tej choroby. Nie ma również żadnego leku do wdrożenia po urodzeniu dziecka i zdiagnozowaniu danego zespołu celem leczenia przyczynowego. Leczenie dzieci z zespołem Schinzela-Giediona jest leczeniem wyłącznie objawowym. Rozważa się zabiegi operacyjne, np. odbarczenie nerki czy zabiegi kardiologiczne.
Choroby rzadkie - co trzeba o nich wiedzieć?
Bibliografia:
1. A. Hoischen i in., De novo mutations of SETBP1 cause Schinzel-Giedion syndrome, Nat Genet. 2010 Jun;42(6):483-5.
