Zespół Alagille’a to efekt mutacji genetycznej. Istotnymi wskazaniami do podejrzenia schorzenia u nowonarodzonego dziecka są: przedłużająca się, patologicznie nasilona, żółtaczka, współistnienie wad serca, anomalie szkieletowe. W przypadku zespołu Alagille’a nie zawsze u noworodka można wysunąć podejrzenie wady genetycznej po cechach dysmorficznych twarzy. Zmiany nasilają się i uwydatniają dopiero z wiekiem. Pewne rozpoznanie choroby może nastąpić wyłącznie po wykonaniu badań genetycznych. Rokowanie w zespole Alagille’a jest indywidualnie zmienne, ponieważ u każdego dziecka inna jest liczba współistniejących wad, a wiążące się z nią powikłania są zmienne.
Przyczyny zespołu Alagille’a
Podłożem zespołu Alagille’a jest mutacja genetyczna w genie JAG1 na krótkim ramieniu chromosomu 20. Nie jest to jeden określony rodzaj mutacji w genie, lecz może dojść do różnego typu uszkodzeń w tym obszarze. To z kolei przekłada się na zmienną ekspresję wady genetycznej u poszczególnych osób. Jednak należy pamiętać, że wystąpienie jakiejkolwiek mutacji w JAG1 powoduje objawy. To, że różni się ich nasilenie, liczba objętych narządów czy stopień powikłań, nie oznacza, że choroba może mieć bezobjawowy przebieg. Najczęściej mutacja w genie JAG1 powstaje de novo, czyli nie jest dziedziczona. Zawsze jednak przy stwierdzeniu wady konieczne jest wykonanie badań genetycznych u rodziców dziecka celem wykluczenia możliwości przekazania wadliwego genu kolejnym potomkom. Dziedziczenie zespołu Alagille’a jest niezmiernie rzadkie. Wystarczy jeden chory rodzic, by ryzyko przekazania choroby wynosiło 50%. Nie jest to choroba sprzężona z płcią, w związku z tym płeć dziecka nie ma wpływu na ryzyko jej wystąpienia. Zespół Alagille’a dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący.
Jeśli para, w której przynajmniej jeden rodzic ma mutację w zakresie genu JAG1, decyduje się na potomstwo, może skorzystać z diagnostyki prenatalnej celem wykrycia mutacji. Konieczna do tego jest amniopunkcja, czyli inwazyjne badanie prenatalne, obarczone ryzykiem powikłań w przebiegu ciąży.
Zespół Alagille’a – jakie daje objawy?
Objawy zespołu Alagille’a nieco różnią się w zależności od grupy wiekowej. U noworodków bardzo istotnym objawem jest przedłużająca się, nasilona żółtaczka. Nie tylko wysoki jest poziom bilirubiny we krwi, ale również podwyższone są wszystkie parametry wątrobowe. Na podstawie wyników laboratoryjnych lekarz potrafi rozpoznać zaburzony odpływ żółci z dróg żółciowych. Nie każde dziecko z zespołem Alagille’a ma zagrażające życiu złożone wady serca, jak np. tetralogia Fallota. Najczęściej obserwuje się zwężenie zastawki pnia płucnego, rzadziej inne patologie w obrębie serca. Neonatolog podczas badania noworodka może usłyszeć szmer nad sercem, dostrzec patologiczne zasinienie skóry. Przy podejrzeniu jakichkolwiek nieprawidłowości w zakresie pracy serca wykonuje się badanie ultrasonograficzne, pozwalające dokładnie określić wszystkie struktury serca.
Część dzieci posiada anomalie w zakresie układu kostno-szkieletowego. Mogą to być wady, takie jak patologiczne zrosty kręgów, rozszczep kręgosłupa czy kręgi w kształcie motyla. U niemowląt poddanych badaniu okulistycznemu wykrywa się przesunięcie granicy między rogówką a twardówką do przedniej komory oka. W ciągu następnych miesięcy i lat uwidaczniają się kolejne patologie, generujące powikłania. Żółtaczka przyczynia się do powstania świądu, co wywołuje u dziecka nasilony niepokój. Wątroba ulega stopniowemu powiększeniu, drogi żółciowe są niedorozwinięte. Obserwuje się u dzieci zmiany skórne w postaci żółtych guzków podskórnych (żółtaków), takie jak u starszych ludzi w związku z wysokim poziomem cholesterolu. Stopniowo dochodzi do niewydolności wątroby, nerek. Dzieci często mają niedobór wzrostu. Z czasem dochodzą zmiany dysmorficzne twarzy, szczególnie zauważalna jest żuchwa wyraźnie wysunięta do przodu.
Po rozpoznaniu zespołu Alagille’a dzieci muszą być pod szczególną opieką pediatryczną. Konieczne jest wczesne wyłapanie niedoborów wzrostu i masy ciała oraz wdrożenie rehabilitacji ruchowej i intensywne wspomaganie rozwoju dziecka. Kiedy kończy ono pół roku, poszerza się badania diagnostyczne o obrazowanie dróg żółciowych. Duże znaczenie ma opieka kardiologiczna, gastrologiczna, okulistyczna i neurologiczna.
Zobacz wideo: Co trzeba wiedzieć o chorobach rzadkich?
Bibliografia:
1. B. M. Kamath, K. B. Schwarz, N. Hadzić, Alagille syndrome and liver transplantation. J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2010; 50(1): 11–15.
