Błona naczyniowa oka (uvea) to ważny element budowy oka. Każde podejrzenie jej zapalenia albo wystąpienie opisanych poniżej objawów powinno być wskazaniem do pilnej kontroli okulistycznej ze względu na niebezpieczeństwo przejścia choroby w stan przewlekły. Zwiększa się wówczas ilość powikłań, trudniejsze staje się leczenie, a także pogarsza się ostateczne rokowanie co do przyszłości widzenia u chorego.
Budowa błony naczyniowej
Błona naczyniowa oka podzielona jest na trzy odrębne części:
- odcinek przedni, złożony z tęczówki (iris) i części ciała rzęskowego (corpus ciliare),
- część pośrednią, w skład której wchodzi część płaska ciała rzęskowego,
- odcinek tylny, tzw. naczyniówkę (choroidea), która znajduje się pomiędzy włóknistą twardówką, stanowiącą ścianę gałki ocznej, a siatkówką.
Każda z części błony naczyniowej spełnia określone zadania. Tęczówka dzięki mięśniom reguluje ilość docierającego na siatkówkę światła, chroniąc oko przed jego nadmiarem i oślepieniem. Ciało rzęskowe wytwarza ciecz wodnistą, która wypełnia przedni segment gałki ocznej, nadając jej odpowiedni kształt i napięcie. Zlokalizowany tam okrężny mięsień rzęskowy odpowiada za naprężenie rzęsek decydujących o napięciu i zmianach kształtu soczewki oka. Dzięki jego działaniu i sprężystości soczewki zachodzi zjawisko akomodacji, czyli dostosowywania ostrości wzroku do przedmiotów znajdujących się w dużej albo małej odległości.
Naczyniówka jest bardzo silnie związana z siatkówką i zapewnia jej ukrwienie. Dzięki temu wrażliwe struktury układu nerwowego, które odpowiadają za przekształcanie impulsów świetlnych w elektryczne i przeniesienie ich do mózgu, są prawidłowo odżywione, a produkty przemiany materii są sprawnie usuwane. Podobnie jak inne struktury układu nerwowego (np. mózg), siatkówka jest bardzo wrażliwa na niedotlenienie i do jej nieodwracalnego uszkodzenia może doprowadzić nawet krótkotrwałe, intensywne zaburzenie czynności naczyniówki.
Zapalenie błony naczyniowej oka – objawy
Zapalenie błony naczyniowej oka może dotyczyć jej przedniego (iritis, iridocyclitis), pośredniego lub tylnego odcinka. Niekiedy obejmuje wszystkie części składowe. Zapalenie takie określa się wówczas nazwą uveitis.
Charakterystycznymi dla tej choroby w ostrym stadium są:
- światłowstręt,
- zaczerwienienie i ból oka,
- pogorszenie widzenia,
- łzawienie.
Forma przewlekła nie ma tak intensywnych objawów i często pierwsze dolegliwości są związane z rozwijającymi się powikłaniami. W przypadku zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej są to najczęściej zrosty tęczówkowo-soczewkowe, ataki jaskry wtórnej (gwałtowne podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego) albo rozwijająca się zaćma (zmętnienie soczewki). Późnym powikłaniem mogą być zmiany w plamce żółtej albo zmniejszenie gałki ocznej, wynikające z niedostatecznej produkcji cieczy wodnistej i włóknienia (pozapalnego bliznowacenia) ciała rzęskowego.
W przypadku zapaleń pośredniego i tylnego odcinka błony naczyniowej dochodzi również do objawów, takich jak:
- pojawienie się mętów w ciele szklistym (wypełnia tylny odcinek oka),
- tylne odłączenie ciała szklistego,
- odwarstwienie siatkówki,
- tworzenie błon nasiatkówkowych,
- torbielowaty obrzęk plamki,
- trwałe uszkodzenie nerwu wzrokowego,
- stopniowa utrata widzenia (zarówno centralnego, jak i obwodowego).
Przyczyny zapalenia błony naczyniowej
Choć wśród przyczyn zapalenia błony naczyniowej oka wymienia się kilka grup schorzeń, to części zachorowań nie udaje się wyjaśnić – stanowią one tzw. przypadki idiopatyczne.
Zapalenie błony naczyniowej często związane jest z autoimmunologicznymi chorobami układowymi, takimi jak np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczyca, zespół Reitera. Wśród przyczyn infekcyjnych powodujących zapalenie błony naczyniowej dominują infekcje wirusowe, np. półpasiec, zakażenie cytomegalowirusem (CMV) lub wirusem HIV, wrodzona różyczka. Objawy zapalne w oku mogą być reakcją na toczący się w innym miejscu ciała przewlekły proces zapalny (np. ropień okołozębowy, zapalenie przydatków). Choroba występuje też w przebiegu zakażeń pasożytniczych, takich jak toksoplazmoza, toksokaroza. Jeśli ciąża rozwija się u matki chorującej na toksoplazmozę, to u dziecka mogą pojawić się ciężkie wady rozwojowe mózgu i narządu wzroku. Zapalenie błony naczyniowej może być również skutkiem osiedlenia się w oku krążących we krwi larw tasiemca uzbrojonego. Stan ten nazywa się wągrzycą.
Współczulne zapalenie oka
Współczulne zapalenie oka to ciężki, zapalny odczyn błony naczyniowej oka będący reakcją na toczący się w drugim oku proces chorobowy (najczęściej związany z poważnym urazem). Stan ten wymaga bardzo intensywnej terapii w warunkach szpitalnych, gdyż wynikiem nieskutecznego leczenia może być całkowita utrata widzenia (zarówno w oku uszkodzonym, jak i tym, w którym powstaje zmiana wtórna).
Leczenie zapalenia błony naczyniowej
Podstawą leczenia zapalenia błony naczyniowej oka jest wykrycie przyczyny i terapia choroby podstawowej. Dlatego niezmiernie ważne jest wykonanie nie tylko konsultacji okulistycznej, ale również diagnostyki stomatologicznej, laryngologicznej, ginekologicznej, immunologicznej.
Oprócz leczenia choroby podstawowej (jeśli została rozpoznana) wdraża się terapię objawową, polegającą na podawaniu sterydowych leków przeciwzapalnych lub preparatów immunosupresyjnych, środków rozszerzających źrenicę. Chory pozostaje pod obserwacją, by jak najwcześniej podjąć działania chirurgiczne zmierzające do likwidacji powikłań, takich jak zrosty, zaćma, odwarstwienie siatkówki lub błony przedsiatkówkowej. W przypadku przewlekłej choroby pozwala to na zachowanie dobrej ostrości wzroku przez możliwie długi czas.
