Przez wiele lat uznawany za przelotną modę, weganizm stał się współcześnie sposobem życia dla średnio 0,5–1% ludzi na całym świecie. W Polsce jest około pół miliona wegan (1,6% populacji). Kwestię diety pozbawionej produktów odzwierzęcych podejmują wielkie światowe organizacje, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC - ang. Intergovernmental Panel on Climate Change), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO - ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations) czy Ludzie na rzecz Etycznego Traktowania Zwierząt (PETA - ang. People for the Ethical Treatment of Animals). Im więcej osób decyduje się na weganizm lub wegetarianizm, tym więcej mówi się publicznie o korzyściach wynikających z ograniczenia spożycia mięsa. Konsekwencją stają się regulacje prawne, które stopniowo zmieniają sytuację zwierząt hodowlanych.
Weganizm a wegetarianizm
Wegetarianizm jest dietą, która wyklucza spożycie produktów pozyskiwanych z uboju zwierząt. Z przyczyn etycznych, zdrowotnych i ekologicznych wegetarianie nie jedzą czerwonego mięsa, drobiu, ryb, owoców morza. Weganizm posuwa się w swoich zasadach znacznie dalej. Postuluje zaniechanie wszelkich działań naruszających prawa zwierząt, argumentując, że tak samo jak ludzie mają one zdolność odczuwania emocji, a także psychicznego i fizycznego cierpienia. W konsekwencji dieta wegańska jest całkowicie roślinna – oprócz mięsa weganie nie jedzą jajek, nabiału, a nawet miodu (produktów, które wymagają eksploatacji zwierząt). Co więcej, bojkotują produkty testowane na zwierzętach, używanie kosmetyków czy ubrań powstających z odzwierzęcych surowców, a także rozrywki, takie jak cyrk, zoo czy rodeo.
Wegan i wegetarian łączą zdrowotne i ekologiczne argumenty przeciw spożyciu mięsa i przemysłowej hodowli zwierząt. Dieta bezmięsna wpływa korzystnie na metabolizm i zmniejsza ryzyko wielu chorób cywilizacyjnych, m.in. otyłości, nadciśnienia i innych schorzeń układu krążenia, cukrzycy typu II, nowotworów. Wiąże się także z ograniczeniem zużycia zasobów naturalnych i sztucznej ingerencji człowieka w środowisko, prowadzącej do globalnego ocieplenia, zanieczyszczenia wód czy degradacji gleb.
Jak przejście na weganizm wpływa na zdrowie? Dowiecie się tego z filmu:
Odmiany weganizmu
W ramach weganizmu rozwinęło się kilka jego radykalnych odmian, do których należą:
- witarianizm – dopuszcza spożycie wyłącznie świeżych (surowych) produktów pochodzenia roślinnego,
- frutarianizm – wyklucza z diety żywność, której pozyskanie wiąże się ze zniszczeniem roślin,
- liquidarianizm – odmiana diety witariańskiej, w której ze wszelkich produktów sporządza się soki, by pokarm nie obciążał układu trawiennego,
- sprautarianizm – w jadłospisie znajdują się głównie kiełki (nasiona zbóż, warzyw i owoców).
Weganizm a zdrowie
Odpowiednio zbilansowana dieta wegańska jest bezpieczna dla zdrowia. Warunkiem jest skomponowanie codziennego menu w taki sposób, by produkty roślinne dostarczały wystarczającej ilości składników odżywczych, których źródłem w diecie tradycyjnej jest mięso czy nabiał. Niedobory, z jakimi może wiązać się nieprawidłowo wdrożone żywienie wegańskie, dotyczą głównie:
- białka (zwłaszcza aminokwasów niezbędnych, czyli tych, których organizm ludzki nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć),
- witamin z grupy B (w szczególności witamin B12, w przyrodzie obecnej wyłącznie w produktach odzwierzęcych) i D,
- kwasów tłuszczowych,
- żelaza,
- wapnia,
- cynku.
Niedostateczna ilość wyżej wymienionych substancji może prowadzić do niedokrwistości, krzywicy, osteoporozy, zaburzeń neurologicznych czy hormonalnych. Alternatywne źródło białka stanowią dla wegan przede wszystkim rośliny strączkowe. Witaminę B zawierają produkty zbożowe (B12 należy suplementować), a synteza witaminy D przebiega sprawnie dzięki ekspozycji na promienie słoneczne. Nienasycone kwasy tłuszczowe obecne są w olejach roślinnych i orzechach. Wapń występuje w zielonych warzywach liściastych, nasionach sezamu czy maku. Wiele produktów roślinnych zasobnych jest w żelazo. Należy jednak pamiętać, że jest ono gorzej przyswajalne przez organizm niż tzw. hemowe (pochodzenia zwierzęcego) i trzeba spożywać je w większych ilościach, niż wskazują na to zalecenia dietetyczne. Cynku dostarczają m.in. zarodki pszenne, fasola, pestki dyni, suszone grzyby.
W związku z istnieniem licznych roślinnych źródeł niezbędnych substancji odżywczych właściwie skomponowaną dietę wegańską mogą stosować wszyscy, w tym dzieci, kobiety w ciąży czy okresie laktacji, sportowcy oraz osoby pracujące fizycznie.
Jak przejść na weganizm?
Niewskazane jest nagłe przejście z tradycyjnego sposobu żywienia na dietę wegańską. Organizm musi się do niej przyzwyczaić, toteż zaleca się, aby początkowo zredukować ilość spożywanego mięsa. W drugiej kolejności można wyeliminować z diety nabiał, stopniowo zastępując go roślinnymi zamiennikami. Należy także zmienić sposób przyrządzania potraw. Pokarmy roślinne tracą bowiem wiele wartości odżywczych podczas obróbki termicznej. Warto zrezygnować z ich smażenia na rzecz duszenia czy gotowania, spożywać dużo dań surowych i jak najmniej przetworzonych.
Aby zostać weganinem, należy mieć głęboką motywację do przyjęcia takiego stylu życia. W przeciwnym razie rezygnacja ze spożywania produktów odzwierzęcych oznacza pasmo trudnych, pozbawionych sensu wyrzeczeń, często powiązanych z niepożądanymi konsekwencjami dla zdrowia. Odnajdując w weganizmie radość i spełnienie istotnych idei, łatwiej włożyć wysiłek w zmianę nawyków żywieniowych i przyzwyczaić się do nowych smaków.
Czy dieta wegetariańska jest dobra dla dzieci? Dowiesz się tego z naszego filmu
