Wampiryzm energetyczny to pojęcie ukute w języku potocznym, które stało się terminem wykorzystywanym w psychologii. Emocjonalny wampir „wysysa” ze swoich „ofiar”życiową energię, podkopuje ich radość, optymizm, pewność siebie, poczucie własnej wartości, wpędza w poczucie winy, bezradności. Obcowanie z nim może nawet wywoływać objawy somatyczne, takie jak ból głowy, wzmożone napięcie mięśniowe, zmęczenie. O ile stosunkowo łatwo bronić się przed wampirem energetycznym, z którym nie trzeba przebywać na co dzień, staje się to problemem w relacjach rodzinnych czy zawodowych.
Kim jest wampir energetyczny?
Wampiry energetyczne to ludzie, którzy – ze względu na deficyty, jakich doświadczyli w dzieciństwie – nie osiągnęli emocjonalnej dojrzałości i nie potrafią budować szczerych, głębokich relacji. Jako dzieci najczęściej nie zaznali wystarczająco dużo miłości i zainteresowania ze strony dorosłych. Nauczyli się, że zdobywają je wówczas, gdy dzieje im się krzywda lub gdy sprawiają problemy. Tym samym zyskali dysfunkcjonalny wzorzec zaspokajania swoich potrzeb – poprzez manipulowanie otoczeniem, wymuszanie na nim uwagi, określonych emocji, postaw. W dorosłym życiu są to osoby o niskiej samoocenie, często cierpiące na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne.
Wampir emocjonalny traktuje ludzi w sposób instrumentalny. Może robić to nieświadomie lub z premedytacją, choć zwykle nie czuje, że wyrządza komuś krzywdę. Skoncentrowany wyłącznie na sobie, nie szanuje, a często nawet nie zauważa potrzeb innych. Oczekując wiele, nie daje nic w zamian. Ofiarą wampirów energetycznych padają zwykle osoby empatyczne, które mają problem z wytyczaniem granic „własnego terytorium”. Nauczone są – najczęściej także na skutek doświadczeń z dzieciństwa (np. związanych z niedojrzałością rodziców) – angażować się w problemy innych, przejmować za nie odpowiedzialność.
Cechy wampira energetycznego
Objawy kontaktu z wampirem energetycznym – zmęczenie, irytacja, zwątpienie w wartość własnych przekonań – są zwykle bardziej ewidentne niż intencje takiej osoby. Łatwo ulec wrażeniu, że ma ona słuszność, gdy próbuje narzucać innym swoje zdanie, lub że jest naprawdę pokrzywdzona, gdy jedynie wchodzi w rolę ofiary. Jak zatem rozpoznać wampira energetycznego? Emocjonalny wampiryzm wyraża się w szeregu strategii. Wampir energetyczny może:
- dużo mówić, nie próbując nawet słuchać i nie interesując się tym, co inni mają do powiedzenia,
- skupiać na sobie uwagę, grając rolę osoby szczególnie doświadczonej, tajemniczej czy niedostępnej,
- stale domagać się potwierdzania własnej wartości, komplementowania osiągnięć,
- mieć potrzebę nieustannego wsparcia, czyjegoś towarzystwa,
- starać się wzbudzać współczucie, troskę innych osób,
- negować wszystkie pomysły na rozwiązanie swoich problemów (nie jest to jego celem – pragnie jedynie dzielić się swoją frustracją),
- szukać przyczyny wszelkich niepowodzeń w czynnikach zewnętrznych – nigdy w sobie,
- cechować się przesadną podejrzliwością, wszelkie działania innych ludzi interpretując jako wymierzone przeciw sobie,
- narzekać na wszystko, obniżając nastrój swoim rozmówcom,
- nieustannie oceniać i krytykować innych (często – wyszukując ich słabości),
- przypisywać innym własne błędy, złe intencje czy emocje (nie dostrzegając ich u siebie),
- obrażać się, wzbudzać poczucie winy, stosować szantaż emocjonalny,
- wywoływać negatywne emocje, prowokować kłótnie.
Niezależnie od przyjętej strategii wampir emocjonalny zyskuje dobre samopoczucie, znajdując się w centrum uwagi, przejmując kontrolę nad sytuacją. Czerpie satysfakcję zarówno z zainteresowania, jak i z zakłopotania czy irytacji osób, które udało mu się zaangażować w swoją emocjonalną grę.
Jak się bronić przed wampirem energetycznym?
Ponieważ działania wampirów energetycznych są męczące, a często nawet wyniszczające, bezwzględnie należy się przed nimi bronić. Przede wszystkim warto uświadomić sobie, że niezależnie od tego, jak bliskimi są osobami, nie trzeba, a nawet nie można brać odpowiedzialności za ich problemy.
W przypadku wampira energetycznego niebędącego krewnym czy współpracownikiem obrona jest stosunkowo łatwa. Należy wówczas nie wchodzić z nim w głębszą relację, wyraźnie określać własne granice, nie zdradzać na swój temat szczegółów, które mógłby wykorzystać, nie wdawać się w dyskusje światopoglądowe, z dystansem traktować wygłaszane przez niego sądy.
Sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana, gdy wampir energetyczny to mąż czy przełożony. Wówczas trudniej o asertywne reakcje, zachowanie spokoju. Niemniej należy chronić sferę swojego komfortu, nie dając się sprowokować, wciągać w awantury czy wpędzić w poczucie winy. By obronić się przed wampirem emocjonalnym, warto demaskować jego gry, szczerze i wprost komunikować własne potrzeby i odczucia, zwłaszcza gdy jego zachowanie jest krzywdzące (nie zawsze zdaje sobie z tego sprawę).
Dobrze jest ważyć swoje własne słowa, by „nie dolewać oliwy do ognia”. Swoje uczucia czy sądy najlepiej weryfikować w rozmowach z innymi bliskimi osobami. Jeśli wampir energetyczny to życiowy partner, najlepszym rozwiązaniem jest podjęcie wspólnej terapii.
Jeśli wszystkie sposoby na wampira energetycznego zawiodą, chronić się można przed nim jedynie poprzez całkowite wykluczenie go ze swojego życia. O ile zmiana pracodawcy może oznaczać podwyżkę czy nowe możliwości rozwoju, zerwanie kontaktu z bliską osobą jest niemal zawsze bolesne. Warto jednak podjąć taką decyzję, by zachować radość życia i energię na inne, bardziej wartościowe znajomości.
