Pęcherzyk (woreczek) żółciowy to boczne odgałęzienie przewodu wyprowadzającego żółć z wątroby do brodawki Vatera i dwunastnicy. Kamica jest przyczyną napadowych bólów pod postacią tzw. kolki wątrobowej. Powtarzające się napady, zapalenie pęcherzyka lub żółtaczka mechaniczna są wskazaniami do operacji.
Skąd się biorą bóle woreczka żółciowego?
Pęcherzyk (woreczek) żółciowy spełnia funkcję magazynu żółci. Jest ona wytwarzana w sposób ciągły, a zapotrzebowanie na nią pojawia się w momencie, kiedy do dwunastnicy dostaje się pokarm zawierający tłuszcze. Główną rolą żółci jest ich emulgacja (czyli podział na drobne cząstki), co ułatwia działanie wydzielanego przez trzustkę enzymu – lipazy.
Produkowana pomiędzy posiłkami żółć jest gromadzona w rozciągającym się stopniowo pęcherzyku. Po spożyciu posiłku dochodzi do jego odruchowego skurczu i wydzielenia żółci do światła jelita. Złogi (kamica żółciowa) częściej powstają w sytuacji, gdy posiłki są spożywane rzadko, pacjenci nie są prawidłowo nawodnieni, w drogach żółciowych występują anomalie anatomiczne. Złogi utrudniają odpływ żółci, co powoduje jej zastój i sprzyja powiększaniu się kamieni. Mogą one również przemieszczać się z pęcherzyka do dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych (kamica żółciowa przewodowa).
Spożycie tłustego posiłku powoduje obkurczenie pęcherzyka. Kamica pęcherzyka lub przewodowa może być przyczyną zatkania dróg odpływu, zwiększenia ciśnienia i dolegliwości bólowych. Jeśli blok ustępuje samoistnie lub po podaniu leków rozkurczowych, sytuacja wraca do normy, chyba że drażniące ciągle ścianę pęcherzyka złogi spowodują jego zapalenie. Jeśli blok przepływu utrzymuje się, może dochodzić do powstania wodniaka, ropniaka pęcherzyka lub jeśli zahamowany jest odpływ żółci do dwunastnicy, do żółtaczki mechanicznej. Stany te są wskazaniem do usunięcia woreczka (cholecystektomii) oraz rewizji i oczyszczenia ze złogów dróg żółciowych.
Usunięcie woreczka żółciowego
Woreczek żółciowy może być usunięty dwiema metodami. Pierwszą z nich jest standardowy zabieg operacyjny. Poprzez nacięcie powłok (o długości 7–12 cm) w prawym nadbrzuszu uzyskuje się dostęp do pęcherzyka i dróg żółciowych. Woreczek usuwa się, podwiązując jednocześnie przewód pęcherzykowy. Przy tej metodzie łatwo jest skontrolować i oczyścić drogi żółciowe oraz zlikwidować ewentualne pozapalne zrosty.
Laparoskopowe usunięcie pęcherzyka żółciowego jest metodą relatywnie nową i skuteczną. Dojście do pęcherzyka uzyskuje się przy pomocy trzech niewielkich nakłuć powłok brzucha. Wprowadza się przez nie światłowód, układ optyczny i mikronarzędzia chirurgiczne. Lekarz obserwuje pole operacyjne na ekranie monitora. Wskazaniem do tego typu zabiegów jest niepowikłana kamica albo ograniczone zapalenie pęcherzyka. Zaletą tej metody jest mniejsza ilość powikłań i krótszy okres rekonwalescencji.
Powikłania po usunięciu woreczka żółciowego
Najczęstszymi powikłaniami zabiegu operacyjnego (wykonanego sposobem tradycyjnym lub laparoskopowym) są:
- zrosty pooperacyjne,
- pozostawienie złogów w drogach żółciowych,
- infekcja rany operacyjnej (rzadziej po laparoskopii),
- przepukliny w bliźnie pozabiegowej (szczególnie w przypadku metody klasycznej),
- nieszczelność podwiązanego przewodu pęcherzykowego i wyciek żółci do jamy brzusznej (co grozi rozlanym zapaleniem otrzewnej),
- przetoka żółciowa.
W związku z ograniczeniem możliwości intensywnego wyrzutu żółci po spożyciu obfitego lub tłustego posiłku niektórzy pacjenci odczuwają dolegliwości o typie niestrawności, ciężaru w nadbrzuszu lub bóle podobne do słabej kolki.
Dieta i leczenie po usunięciu pęcherzyka żółciowego
Podstawowym zaleceniem dla osób po usunięciu woreczka żółciowego jest stosowanie diety lekkostrawnej z ograniczeniem tłuszczu (nazywanej też dietą wątrobową).
Posiłki powinny być spożywane często (5 razy dziennie) i nie mogą być zbyt obfite. Przy regularnym odżywianiu podawanie preparatów żółciopędnych i stosowanie innych leków jest na ogół zbędne.
Korzystnym elementem jadłospisu są na pewno:
- posiłki gotowane lub przygotowywane na parze, duszone,
- ryby (nawet te morskie, z większą zawartością tłuszczu),
- chude mięso (drób, cielęcina, wołowina),
- odtłuszczone mleko, chude sery,
- gotowane jajka (choć czasami niektóre osoby źle reagują na żółtko),
- jogurty,
- owoce i warzywa,
- pieczywo ciemne, najlepiej graham,
- płatki owsiane, jęczmienne,
- ryż i makaron ryżowy.
Należy unikać produktów tłustych, smażonych, wędzonych, pieczonych, ciężkich sosów, grzybów, czekolady, kremów i bitej śmietany. Zamiast margaryny i smalcu powinno się stosować masło, oliwę z oliwek, olej lniany lub rzepakowy.
Warto zadbać o to, by spożywane produkty były świeże i przetworzone w możliwie niewielkim stopniu, oraz unikać potraw odgrzewanych czy pochodzących z konserw.
Obserwacja reakcji organizmu na poszczególne składniki pożywienia pozwala w przypadku nietolerancji eliminować je z diety. W razie poważnych problemów i nawracających dolegliwości warto zasięgnąć porady dietetyka lub lekarza.
