Mówiąc o krwi, często właśnie ogranicza się pojęcie krwi do tkanki płynnej krążącej w naczyniach krwionośnych. Należy jednak pamiętać, że jej niezbędnym elementem jest tkanka krwiotwórcza, czyli szpik kostny. Krew pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Skład krwi to wszystkie jej elementy morfotyczne, czyli krwinki czerwone, białe i płytki, a także osocze krwi zawierające różne białka osocza, jak np. czynniki krzepnięcia. Dziedzina medycyny zajmująca się tą tkanką to hematologia.
Skład krwi człowieka
Krew człowieka pełni wiele różnych funkcji, w związku z tym jej skład jest również złożony:
-
Erytrocyty, czyli krwinki czerwone. Są to komórki krwi niezawierające jądra komórkowego. W ich budowie wyróżnia się hemoglobinę, czyli barwnik odpowiedzialny za transportowanie tlenu do komórek całego organizmu. Na obwodzie uwalnia on tlen do komórek, a związuje uwalniany z nich dwutlenek węgla, który następnie jest usuwany z organizmu w płucach.
-
Krwinki białe, inaczej leukocyty, czyli komórkowe składniki krwi zawierające jądro komórkowe. Pełnią funkcję ochronną, mają możliwość walki z drobnoustrojami.
-
Płytki krwi, określane mianem trombocytów to bezjądrzaste komórki uczestniczące w złożonych procesach krzepnięcia krwi.
-
Osocze krwi stanowi większość jej składu. Osocze to głównie woda i rozpuszczone w niej białka – albuminy, czynniki krzepnięcia i białka odpornościowe.
Ponadto 1 litr krwi zawiera średnio:
- 60–80 g białek
- 4–7 g tłuszczy
- <10 mg bilirubiny
- 3–6 g fibrynogenu
- 1,8–2,5 g cholesterolu
- 0,2–0,4 g mocznika
- 3,1–3,45 g sodu
- 0,8–1,2 g glutenu
- 0,172–0,205 g potasu
- 0,095–0,105 g wapnia.
Krew – funkcje
Krew pełni w organizmie człowieka wiele ważnych funkcji:
- Uczestniczy w procesach wymiany gazowej, czyli w oddychaniu.
- Pełniąc funkcje transportowe, przenosi składniki odżywcze, jak minerały, witaminy, składniki energetyczne, a także hormony.
-
Usuwa zbędne produkty przemiany materii, jak mocznik czy tlenek węgla, i transportuje je do skóry, nerek oraz płuc, skąd są wydalane.
- Uczestniczy w termoregulacji. Poprzez poszerzenie naczyń krwionośnych dochodzi do szybszej utraty ciepła. Lepsze ukrwienie pewnych miejsc warunkuje ich wyższą temperaturę.
- Uczestniczy w rozpoznawaniu, niszczeniu i eliminacji szkodliwych czynników i drobnoustrojów.
- Warunkuje homeostazę organizmu.
Jak określić, jaki jest skład krwi?
Krew – jak wcześniej wspomniano – składa się z licznych komórek krwi. Można w prosty sposób określić dokładny skład krwi, wykonując m.in. badanie morfologiczne. Pozwala ono określić wartości podstawowych elementów morfotycznych, czyli krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Poprzez inne badania krwi istnieje możliwość określenia też innych składników krwi, a konkretnie składników osocza – albumin czy czynników krzepnięcia.
Morfologia polega na pobraniu krwi żylnej w ilości ok. 5 ml do probówki zawierającej substancje zapobiegające krzepnięciu krwi. Do badania nie trzeba się szczególnie przygotowywać, jednak powinno się przystąpić do niego na czczo, uniknąwszy przed badaniem nadmiernego wysiłku fizycznego. Należy pamiętać, że badanie morfologiczne krwi narażone jest na wiele błędów laboratoryjnych, dlatego jakiekolwiek odchylenia od normy należy zweryfikować powtórną analizą, zanim postawi się wstępne rozpoznanie.
Morfologia krwi określająca jej skład wykonywana jest profilaktycznie. Nie ma żadnych przeciwskazań do tego badania, ponieważ ilość krwi pobranej do analizy jest niewielka i nie wpływa na stan zdrowia.
Skład krwi – cechy określane w badaniu morfologicznym
Krwinki czerwone to komórki bezjądrzaste o dyskowatym kształcie. Dzięki zawartej w nich hemoglobinie mają zdolność transportowania tlenu z płuc do komórek. Produkcja krwinek czerwonych zachodzi w szpiku kostnym. Niezbędne do ich prawidłowego wytwarzania są: witamina B12, kwas foliowy i żelazo. Erytrocyty żyją średnio 120 dni, a następnie są niszczone w układzie siateczkowo-śródbłonkowym zlokalizowanym w śledzionie i wątrobie. W badaniu morfologii krwi można określić dokładną wartość hemoglobiny w erytrocycie. To właśnie ten wskaźnik jest decydujący, kiedy należy zdecydować, czy przetoczyć krew. Inne wskaźniki charakteryzujące erytrocyty to średnia zawartość hemoglobiny w krwince (MCH), średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC) oraz objętość krwinki (MCV).
Morfologia pozwana na określenie dokładnej objętości erytrocytów we krwi. Wskaźnik ten to hematokryt. Do ważnych wykładników należy również współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów. Mówi on o tym, na ile różni się objętość erytrocytów od MCV.
W skład krwi mogą wchodzić jeszcze niedojrzałe elementy morfotyczne, jednak nie powinno być ich dużo. Jednymi z nich są retikulocyty, czyli niedojrzałe krwinki czerwone. Ich wzrost we krwi może wskazywać na nasilony proces krwiotworzenia.
Leukocyty to komórki będące częścią składową układu odpornościowego. Żyją zdecydowanie dłużej niż erytrocyty, ponieważ czas ich przeżycia może wynosić nawet 20 lat.
Płytki krwi są elementem biorącym udział w krzepnięciu krwi. Tworzą w miejscu krwawienia siateczkę zapobiegającą nadmiernej utracie krwi.
