Roszponka warzywna (tak brzmi jej pełna nazwa) to roślina z rodziny kozłkowatych, tak samo jak kozłek lekarski, zwany potocznie walerianą. Jej drobne liście o łopatkowatym kształcie są jadalne. Smak roszponki jest łagodny, lekko orzechowy. Doskonale komponuje się z serami, wędlinami, innymi warzywami, a nawet owocami. Co więcej, roszponka ma liczne właściwości lecznicze.
Roszponka – wartości odżywcze
Składająca się z 93% z wody roszponka ma niewielką wartość energetyczną. Zawiera około 2% białek, 0,4% tłuszczów i 3,6% węglowodanów, z których połowę stanowi nieprzyswajalny błonnik. Ważąca 100 g porcja roszponki ma zaledwie 20 kalorii. Sałatka (roszponka bywa określana i taką nazwą) to jednak doskonałe źródło witamin, minerałów i fitozwiązków.
Stugramowa porcja roszponki dostarcza aż 38,2 mg witaminy C (niemal połowę referencyjnej wartości spożycia – RWS) i 7092 IU prowitaminy A (142% RWS). Zawiera również witaminy z grupy B, głównie B6 – pirydoksynę (14% RWS). W tej samej ilości sałatki znajduje się 459 mg potasu (23% RWS), 2,2 mg żelaza (28% RWS) i 0,1 mg miedzi (10% RWS), a także nieco fosforu, cynku, magnezu, wapnia i manganu.
Oprócz beta-karotenu, który jest prekursorem witaminy A, w roszponce obecnych jest wiele innych karotenoidów, np. luteina, zeaksantyna, neoksantyna. Sałatka obfituje także w związki polifenolowe (m.in. kwas chlorogenowy, rutynę, luteolinę i kaempferol), chlorofil i olejki eteryczne.
Antyoksydacyjne właściwości roszponki
Roszponka to źródło dużej ilości substancji o właściwościach przeciwutleniających. Karotenoidy, flawonoidy, chlorofil, witamina C, miedź czy cynk przeciwdziałają szkodliwej aktywności wolnych rodników, dzięki czemu spowalniają procesy starzenia się organizmu i zmniejszają ryzyko wystąpienia wielu chorób. Spożywanie warzyw takich jak roszponka wspomaga profilaktykę nowotworów, miażdżycy i powiązanych z nią dolegliwości sercowo-naczyniowych, a także chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy Parkinsona. Antyoksydanty wpływają korzystnie na stan skóry i jej przydatków, pozwalając na długo zachować młody wygląd.
Zobacz film i dowiedz się dlaczego warto jeść roszponkę:
Roszponka – witaminy i minerały
Oprócz działania przeciwutleniającego witaminy A i C mają szereg innych właściwości. Ta pierwsza jest niezbędna do utrzymania prawidłowych funkcji narządu wzroku. Z kolei witamina C wspomaga odporność organizmu, uczestnicząc w tworzeniu przeciwciał. Obie substancje mają ogromny wpływ na stan skóry, naczyń krwionośnych, stawów, ścięgien i kości, ponieważ są niezbędne do syntezy kolagenu i elastyny. Uczestniczą też w wielu innych przemianach metabolicznych. Prekursorem tych przemian, np. produkcji hemoglobiny czy glikogenu, jest również obecna w roszponce witamina B6. Pirydoksyna odpowiada ponadto za właściwe funkcjonowanie układu nerwowego, reguluje ciśnienie krwi i pracę serca. Podobne funkcje pełni w organizmie potas, który niezbędny jest także do utrzymania prawidłowej gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Warto wzbogacać dietę o roszponkę ze względu na zawarte w niej żelazo i miedź, które w organizmie pełnią przede wszystkim rolę krwiotwórczą. Ich niedobór stanowi najczęstszą przyczynę anemii.
Roszponka a odchudzanie
Ze względu na niewielką wartość energetyczną i niski indeks glikemiczny roszponka jest odpowiednia dla osób dbających o linię lub walczących z nadwagą. Co więcej, warzywo dostarcza szeregu substancji, które stymulują trawienie i spalanie tkanki tłuszczowej. Dania z roszponką – o ile stanowią element prawidłowo zbilansowanej diety redukcyjnej – mogą więc wspomagać odchudzanie.
Wpływ roszponki na samopoczucie
Roszponka zawiera wiele związków – m.in. potas, witaminy B – które regulują pracę układu nerwowego, wpływają na prawidłowe funkcje mózgu, takie jak myślenie, zapamiętywanie. Dzięki zawartym w zielonych listkach olejkom eterycznym sałatka, podobnie jak jej krewniak – kozłek lekarski, działa uspokajająco. Obniża aktywność ośrodkowego układu nerwowego, a tym samym redukuje stres, ułatwia zasypianie, łagodzi dolegliwości bólowe na tle napięciowym.
Jakie warzywa są najlepsze? Dowiesz się tego z filmu:
Roszponka a rukola
Choć roszponka nie należy do sałat, w kulinariach stanowi dla nich świetną alternatywę. Ma delikatną strukturę, wyborny smak i więcej cennych dla zdrowia substancji niż rośliny z rodziny astrowatych, takie jak sałata rzymska, lodowa czy masłowa. Roszponkę porównuje się często z rukolą, botanicznie spokrewnioną z rodziną kapustowatych, ale także zaliczaną do sałat. Obie rośliny cieszą się w Polsce porównywalną popularnością, trafiają na sklepowe półki w niemal identycznych opakowaniach, łączone są ze sobą w miksach. Mimo to rukola i roszponka zdecydowanie różnią się smakiem, wyglądem, a także składem chemicznym. Nie można stwierdzić, która z roślin jest zdrowsza. Rukola zawiera mniej witamin A i C niż roszponka, za to jest skarbnicą witaminy K, której w sałatce nie ma w ogóle. W roszponce jest więcej żelaza i potasu, ale rukola przewyższa ją pod względem ilości magnezu i wapnia. W tej sytuacji najkorzystniej jest wzbogacać codzienny jadłospis o oba gatunki zielonych roślin.
Jak jeść roszponkę?
Sałatkę zdecydowanie najlepiej jest spożywać na surowo, ponieważ poddana obróbce termicznej, traci wiele prozdrowotnych właściwości. Dlatego najczęściej pojawia się roszponka w przepisach na kanapki, sałatki (zarówno wytrawne, jak i na słodko, z dodatkiem owoców). Smaczne, zielone listki można jednak – podobnie jak szpinak czy szczaw – przygotować na ciepło, wykorzystujące je do sosów, farszów, zup. Roszponka znajduje także zastosowanie jako element dekoracyjny potraw.
