O zawyżonym poziomie TSH (tyreotropiny) można mówić, gdy jej stężenie we krwi przekracza 5,0 mU/l. W zdecydowanej większości przypadków przyczyną tego wyniku jest niedoczynność tarczycy, jednak może to również być rezultat np. choroby nadnerczy lub nieprawidłowości związanych z przysadką mózgową. Aby zdiagnozować faktyczną przyczynę wysokiego poziomu TSH, należy przeprowadzić dodatkowe badania hormonów tarczycy.
Przyczyny wysokiego TSH u dorosłych
Wysoki poziom TSH w zdecydowanej większości przypadków świadczy o niedoczynności tarczycy. Istnieją różne rodzaje tego schorzenia.
- Pierwotna niedoczynność tarczycy – poza wysokim TSH obniżony jest poziom trijodotyroniny (fT4); jest to uszkodzenie gruczołu poprzez zapalenie o charakterze autoimmunologicznym (choroba Hashimoto).
- Wrodzona niedoczynność tarczycy – wady wrodzone gruczołu, błędy syntezy hormonów tarczycy, niedobór lub nadmiar jody w organizmie, przeciwciała matczyne, wady układu podwzgórzowo-przysadkowego.
- Subkliniczna niedoczynność tarczycy – niezwykle trudna do wykrycia, poza zawyżonym poziomem TSH występuje prawidłowe stężenie pozostałych hormonów tarczycy: wolnej tyroksyny (fT3) oraz trijodotyroniny (fT4).
- Wtórna niedoczynność tarczycy – do podwyższonego poziomu TSH dochodzi podwyższony poziom trijodotyroniny (fT4); jest to konsekwencja obecności w organizmie gruczolaka, który stymuluje syntezę TSH. Jest to rzadka niedoczynności tarczycy – stanowi ok. 1% wszystkich przypadków tego schorzenia.
Niedoczynność tarczycy najczęściej jest spowodowana chorobą Hashimoto. Jest to przewlekłe zapalenie tarczycy – autoimmunologiczna przewlekła choroba, która wyniszcza gruczoł i zmniejsza produkcję jego hormonów.
Podwyższony poziom TSH może też być spowodowany schorzeniami pozatarczycowymi, takimi jak: marskość wątroby, choroba nadnerczy, nieprawidłowości związane z przysadką mózgową, stan fizjologiczny noworodków po urodzeniu, regularne zażywanie niektórych leków (np. amiodaronu) lub zespół oporności na hormony tarczycy.
Objawy podwyższonego TSH u dorosłych
Objawy wszystkich przypadków niedoczynności tarczycy niewiele się od siebie różnią. Są to: osłabienie organizmu, uczucie ciągłego zmęczenia, uczucie ciągłego zimna, obniżenie nastroju, objawy podobne do depresyjnych, zwiększenie masy ciała bez drastycznych zmian w diecie, pojawianie się obrzęków, zaparcia oraz spowolnienie perystaltyki jelit (aktywności motorycznej w przewodzie pokarmowym). U kobiet może występować nieregularność miesiączki. U osób starszych cierpiących na choroby układu sercowo-naczyniowego wymienione objawy mogą się nasilać.
Przyczyny podwyższonego TSH u dzieci
Problemy z właściwym poziomem TSH mogą być wrodzone. Ich potencjalnymi przyczynami są: zaburzenia tarczycy u matki, produkcja przeciwciał przeciwko tarczycy lub nieprawidłowości w budowie gruczołu. Zdarzają się przypadki, w których wszystkie funkcje tarczycy dziecka z czasem wracają do normy. Rozwój schorzenia jest zależny od wieku dziecka i przyczyny niedoczynności. W niektórych przypadkach zbyt wysoki poziom TSH może być rezultatem guza w przysadce mózgowej dziecka.
Objawy podwyższonego TSH u dzieci
Podwyższony poziom TSH u noworodków i dzieci może przebiegać bezobjawowo. Jeżeli pojawiają się symptomy, u dzieci są to: długotrwała żółtaczka noworodkowa, zaburzenia rozwoju psychomotorycznego, senność, obniżona aktywność, zachrypnięty płacz, zmniejszenie apetytu, wybrzuszenie pępka, zaparcia, problemy z wypróżnianiem się, spowolnienie wzrostu lub opóźniony wzrost, opóźnienie zarastania ciemiączek, opóźniony rozwój zębów, powolna mowa, opóźnienie pokwitania, słaby puls, wysuszenie ust i skóry, opadające powieki, przyspieszone przybieranie na wadze, obniżone napięcie mięśni, wypadanie włosów i obrzęk twarzy.
Leczenie podwyższonego TSH
Bezpośrednio po zdiagnozowaniu podwyższonego poziomu TSH u dziecka należy rozpocząć leczenie, gdyż jego brak może doprowadzić do opóźnienia umysłowego i karłowatości. Tarczyca jest bowiem odpowiedzialna za przemiany tkanki kostnej i wzrost kośćca. Leczenie schorzenia trwa przez całe życie. Jest to leczenie substytucyjne, polega na doustnym podawaniu preparatu lewotyroksyny. Dawkowanie to jedna tabletka dziennie na czczo. U dzieci i młodzieży leczenie jest przeprowadzane w energicznym tempie, z kolei u osób starszych terapia wymaga ostrożnego postępowania – dawki leku są zwiększane stopniowo. Rozpoczęcie leczenia zaburzeń tarczycy w odpowiednim momencie i prawidłowy przebieg terapii gwarantują wskazany rozwój psychofizyczny oraz eliminują wszelkie symptomy schorzenia.
