Przyczyny niewydolności nerek są inne dla postaci przewlekłej i ostrej. Do zaburzeń w funkcjonowaniu układu moczowego predysponują nagłe incydenty i zachorowania, a także inne choroby przewlekłe.
Przyczyny ostrej niewydolności nerek
Nagłe zatrzymanie prawidłowej czynności nerek, najczęściej odwracalne, nosi nazwę ostrej niewydolności. Wymaga szybkiej interwencji lekarskiej, a czasem nawet leczenia nerkozastępczego. Przyczyny ostrej niewydolności nerek dzieli się ze względu na miejsce powstania zaburzeń. Wyróżnia się przednerkowe, nerkowe i zanerkowe ostre uszkodzenie nerek (AKI).
Ostre uszkodzenie nerek przednerkowe jest skutkiem upośledzenia perfuzji, czyli przepływu krwi przez te narządy. Dzieje się tak m.in. w wyniku zmniejszenia krwi krążącej w organizmie. Do hipowolemii dochodzi wskutek krwotoków wewnętrznych lub zewnętrznych i utraty płynów przez przewód pokarmowy (wymioty, biegunka) lub nerki (stosowanie leków odwadniających, niekontrolowana cukrzyca, niewydolność nadnerczy) albo w wyniku przemieszczania się płynów do tzw. trzeciej przestrzeni (ostre zapalenie trzustki, zapalenie otrzewnej, oparzenia, niski poziom albumin we krwi). Do zaburzeń funkcjonowania tego narządu mogą doprowadzić również choroby mięśnia sercowego, zastawek oraz układu bodźcoprzewodzącego serca. Zmniejszają one objętość krwi, która jest wyrzucana do naczyń krwionośnych zaopatrujących także układ moczowy. Sepsa, silne działanie niektórych leków obniżających ciśnienie oraz znieczulających mogą doprowadzić do uogólnionego rozszerzenia naczyń, które również wiąże się z obniżeniem przepływu nerkowego. Na niewydolność nerek narażone są osoby z marskością wątroby, do której prowadzi przede wszystkim nadużywanie alkoholu. Do zaburzeń w produkcji moczu dojść może także w wyniku patologii naczyń nerkowych oraz upośledzenia autoregulacji w wyniku stosowania niektórych leków.
Innym typem ze względu na przyczynę jest miąższowa ostra niewydolność nerek. Polega na uszkodzeniu struktur nerkowych. Przyczyny ostrej niewydolności miąższowej nerek mogą być zapalne lub niezapalne. Do najważniejszej z nich należą choroby kłębuszków nerkowych oraz okalających je naczyń: kłębuszkowe zapalenia nerek, mikroangiopatia zakrzepowa, nadciśnienie tętnicze, choroby układowe (toczeń, twardzina). W ciąży może pojawić się stan przedrzucawkowy lub rzucawka. Przedłużające się zmniejszenie perfuzji nerek może doprowadzić do uszkodzenia cewek nerkowych, a dzieje się tak w wyniku działania toksyn pochodzących z zewnątrz organizmu (niektóre antybiotyki, metanol) lub wewnątrz (mioglobina). Zaburzenie funkcjonowania układu moczowego może być skutkiem reakcji alergicznej na leki, zakażenia bakteryjnego, wirusowego lub sarkoidozy. Czynniki te mogą doprowadzić do cewkowo-śródmiąższowego zapalenia nerek.
Ostatnią możliwością jest zanerkowe ostre zaburzenie funkcjonowania nerek. Powstaje ono w wyniku trudności w odpływie moczu. Przyczynami tego zapalenia są więc stany, takie jak kamica moczowa (przedostanie się kamienia do moczowodu i jego zablokowanie), nowotwory, urazy moczowodów, a także choroby pęcherza oraz cewki. U mężczyzn zatamowanie odpływu moczu może być wynikiem przerostu lub nowotworu prostaty.
Zobacz film i dowiedz się, jak dbać o nerki:
Przewlekła niewydolność nerek – przyczyny
Przewlekła niewydolność nerek jest wynikiem zaburzeń ich budowy oraz funkcjonowania trwającego dłużej niż 3 miesiące. Może rozpocząć się od epizodu ostrej postaci choroby. Najczęściej jednak rozwija się w sposób powolny i ukryty, a pacjent dowiaduje się o zaburzeniu z powodu rutynowych kontroli u lekarza rodzinnego.
Najczęstsze przyczyny przewlekłej niewydolności nerek to:
- cukrzyca – nefropatia cukrzycowa jest powikłaniem tej choroby. Zmiany w nerkach wywołane są przez utrzymujący się wysoki poziom cukru we krwi. Szybciej rozwija się u osób niekontrolujących przebiegu choroby, pomijających dawki leków, predysponowanych genetycznie, cierpiących na nadciśnienie tętnicze, palących wyroby tytoniowe, u pacjentów ze stwierdzonym wysokim poziomem lipidów we krwi i u mężczyzn;
- kłębuszkowe zapalenie nerek;
- nadciśnienie – zmiany polegają na przeroście i włóknieniu naczyń międzypłatowych wewnątrz nerek. Na powstanie niewydolności bardziej narażone są osoby długo chorujące. Nefropatia nadciśnieniowa szybciej rozwija się, tak jak w przypadku cukrzycy, u osób niekontrolujących wartości ciśnienia, pomijających dawki leków, predysponowanych genetycznie, z innymi powikłaniami nadciśnienia;
- ostre uszkodzenie nerek, przechodzące w przewlekłe;
- cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek;
- wielotorbielowate zwyrodnienie nerek;
- nefropatia niedokrwienna.
Do rzadszych przyczyn przewlekłej niewydolności nerek należą choroby układowe, takie jak: toczeń, zapalenia naczyń, sarkoidoza, amyloidoza, nefropatia w przebiegu zakażenia HIV czy genetyczny zespół Alporta.
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Kraków 2018.
