Przetoka okołoodbytnicza może mieć różnoraką postać. Kanały mogą być proste lub kręte, z jednym bądź kilkoma otworami skórnymi, rozwidlone albo jednotorowe. Szczyt zapadalności na przetokę odbytu przypada na 4.-5. dekadę życia. Częściej stwierdza się ją u mężczyzn. Procesem diagnostyczno-terapeutycznym przetoki odbytu zajmuje się proktolog. Możliwych jest wiele metod chirurgicznego leczenia tej przypadłości.
Przetoka okołoodbytnicza – co to jest?
Przetoka okołoodbytnicza alternatywnie nazywana jest również przetoką odbytu lub odbytniczą. Definiuje się ją jako wyścielony specjalnym nabłonkiem przewód bądź kanał zlokalizowany pomiędzy skórą okolicy okołoodbytniczej (ujście zewnętrzne przetoki) a odbytnicą lub kanałem odbytu (ujście wewnętrzne przetoki). Specjaliści biorąc pod uwagę umiejscowienie przetoki względem zwieracza zewnętrznego odbytu (mięsień zamykający odbyt), wyróżnili takie podstawowe jej rodzaje: ponadzwieraczowa, przezwieraczowa, nadzwieraczowa, międzyzwieraczowa, podskórna lub podśluzówkowa. Należy nadmienić, iż najczęściej spotykane są przetoki przezzwieraczowe i międzyzwieraczowe, które stanowią blisko 95% wszystkich przypadków.
Przetoka odbytu – przyczyny powstania
Przyczyną powstania przetoki odbytu jest stan zapalny rozwijający się w gruczołach okołoodbytowych zwanych też przyodbytowymi. Struktury te położone są w przestrzeni międzyzwieraczowej. Stan zapalny bywa przeważnie spowodowany infekcją wewnątrz odbytu. Może być konsekwencją stanu zejściowego powstałego po spontanicznej perforacji ropnia okołoodbytniczego, czyli zbiornika ropy umiejscowionego w okolicy okołoodbytniczej. Innymi możliwymi przyczynami są: nieswoiste zapalenia jelit – wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna, zapalenie gruczołów potowych skóry okolicy odbytu, szczeliny odbytu, nisko położone torbiele włosowe. Przetoki okołoodbytnicze pojawiać się mogą w przebiegu chorób nowotworowych, gruźlicy, zapalenia uchyłków jelita grubego. Zmiana stanowić może też powikłanie po zabiegach proktologicznych lub ginekologicznych.
Przetoka okołoodbytnicza – objawy
Przetoka okołoodbytnicza objawia się w następujący sposób: dolegliwości bólowe w okolicy odbytu (nasilają się podczas kaszlu i defekacji), pieczenie, świąd, stale lub okresowo sączący ropą niewielki otwór (czasami może się pojawiać krew), uczucie wilgoci w okolicy krocza. W przypadku zarośnięcia się zewnętrznego i wewnętrznego otworu przetoki powstaje ropień okołoodbytniczy. Ma on postać bolesnego wygórowania skóry okolicy krocza. Często towarzyszą mu gorączka i dreszcze. Sporadycznie nie dochodzi do powstania ropnia. Literatura przedmiotu donosi o bezobjawowych przypadkach choroby określanych asymptomatycznymi.
Przetoka okołoodbytnicza – rozpoznanie i leczenie
Rozpoznanie przetoki odbytu wymaga zebrania wywiadu lekarskiego, czyli tzw. badania podmiotowego, badania przedmiotowego (konieczne badanie per rectum, czyli przez odbyt) i obrazowego – najczęściej wykonywane jest USG przez odbyt. Uwidocznienie kanału przetoki w USG wymaga podania przez jej ujście roztworu wody utlenionej. Niekiedy przeprowadza się rezonans magnetyczny miednicy. Tomografia komputerowa nie posiada dużego znaczenia w diagnostyce przetok okołoodbytniczych.
Leczenie przetoki okołoodbytniczej ma przeważnie charakter zabiegowy. Jednymi z częściej wybieranych metod są:
- fistulektomia – wycięcie przetoki,
- fistulotomia – rozcięcie kanału przetoki,
- przecinanie specjalną nitką lub gumką mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu.
Inne sposoby leczenia chirurgicznego to zaklejanie kanału przetoki specjalnym klejem tkankowym lub zamykanie silikonowymi zatyczkami. Metody te skuteczne są tylko w przypadku prostych przetok. Wybór optymalnego rodzaju operacji zależy głównie od przebiegu kanału przetoki. Czas pełnego wyleczenia przetoki po operacji wynosi kilka tygodni. Nie ma skutecznego farmakologicznego sposobu leczenia tej choroby.
Przetoka okołoodbytnicza – powikłania po zabieg
Zabieg przetoki okołoodbytniczej jak każde postępowanie operacyjne wiąże się z ryzykiem powikłań. Najczęstsze to krwawienia śród- i pooperacyjne (w ciężkich przypadkach wymagają założenia setonu do kanału przetoki lub reoperacji), a dodatkowo uszkodzenie zwieraczy odbytu, które wiąże się z nietrzymaniem stolca i gazów. Grupą podwyższonego ryzyka tego skutku ubocznego są osoby poddawane operacjom przetok, które głęboko penetrują do miednicy mniejszej i nawrotowych.
Przetoka okołoodbytnicza – postępowanie po operacji
Postępowanie po operacji przetoki okołoodbytniczej:
- przestrzeganie higieny okolicy odbytu,
- wykonywanie nasiadówek,
- dbanie o prawidłowe wypróżnienia, co zapewni dieta bogata w błonnik i spożywanie co najmniej 2 l płynów dziennie,
- smarowanie blizny zmiękczającymi maściami,
- zapewnienie prawidłowego składu flory jelitowej – należyta dieta, a niekiedy i zażywanie probiotyków,
- noszenie przepuszczającej powietrze i umożliwiające wchłanianie potu bawełnianej bielizny.
Jak zbudowany jest układ pokarmowy? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Bibliografia:
1. A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy, PZWL, Warszawa 2010.
2. K. Bielecki, A. Dziki, Proktologia, PZWL, Warszawa 2000.
3. D. A. Waniczek, S. Zapotoczny, M. K. Rudzki i wsp., Doświadczenie własne w leczeniu przetok okołoodbytniczych w latach 2006-2009, [w:] „Journal of ecology and health”, 2012, 16(1), s. 35–39.
4. M. Kołodziejczak, P. Ciesielski, Powikłania po leczeniu ropni i przetok odbytu, [w:] „Nowa Medycyna”, 2016, 23(3), s. 114–126.
5. M. Kołodziejczak, B. Kowalski, Ropnie i przetoki odbytu – aktualne postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne, „Postępy Nauk Medycznych”, 2006, 5, s. 183–187.
