Jąkanie u dzieci w wieku przedszkolnym to dość powszechne zjawisko, często wynikające z dysproporcji pomiędzy tym, o czym dziecko myśli i co chce powiedzieć, a możliwościami jego aparatu mowy. Jąkanie dzieci wymaga systematycznej i kompleksowej pracy, aby nie doszło do utrwalenia wady. Terapia jąkania u dzieci powinna być wprowadzona możliwie szybko na wielu poziomach funkcjonowania: w domu, ośrodku, szkole czy przedszkolu.
Jąkanie u dzieci
Jąkanie to zaburzenie mowy charakteryzujące się częstymi powtórzeniami dźwięków, przedłużaniem sylab, słów i fraz, wyraźnymi pauzami, tzw. niemymi blokami i wahaniami w wypowiedziach, zakłócających rytmiczny i płynny przepływ mowy. Jąkanie u małych dzieci jest zwykle zaburzeniem rozwojowym zapoczątkowanym w 3 roku życia, kiedy dziecko uczy się mówić, myśleć abstrakcyjnie i składać zdania. Jąkanie wczesnodziecięce charakteryzuje się niepłynnością mowy epizodyczną, tzn. obserwuje się przeplatanie okresów silnego jąkania ze względnie płynną mową. Brak lub nieprawidłowe leczenie jąkania u dzieci może ewoluować w postać chroniczną z dodatkowymi objawami:
- somatycznymi, jak: mruganie powiek, drżenie rąk, pocenie się, napięcie mięśni twarzy, pogłębienie wady wymowy, a nawet długotrwałe blokady wypowiedzi;
- na tle psychicznym, jak: nerwowość, stres, wstyd, frustracja, lęk.
Jąkanie się u dzieci może przybrać charakter nabytego zaburzenia w wyniku zdarzenia lub postępującej choroby neurologicznej. Jąkanie tego typu może być wywołane też czynnikami psychogennymi, jak traumatyczne doświadczenie, np. osierocenie, bądź jako reakcja na rozległy uraz fizyczny. W tej postaci nie obserwuje się objawów wtórnych, a samo jąkanie przybiera postać powtórzeń fragmentów słów lub dźwięków.
Co powinno nas zaniepokoić w rozwoju dziecka i kiedy warto pójść do logopedy odpowiedź znajdziesz w filmie:
Dlaczego dzieci się jąkają?
Rozwojowe jąkanie u dzieci w wieku 3 lat jest powszechnym zjawiskiem i zazwyczaj wynika z niedostatecznej koordynacji ruchowej mięśni artykulacyjnych, fonacyjnych i oddechowych. Może przybrać postać niepłynności:
- syntaktycznej, czyli częste poprawki i powtarzanie spójników i zaimków;
- semantycznej, czyli pauzy, bloki i wtrącenia dźwięków „a”, „y”, „e”;
- artykulacyjnej, czyli przeciąganie głosek, zmiany tempa mówienia.
Do czynników ryzyka jąkania wczesnodziecięcego i wczesnoszkolnego należą m.in.:
- dziedziczenie predyspozycji w najbliższej linii rodziny;
- wady i choroby genetyczne oraz okołoporodowe zaburzenia, np. mózgowe porażenie dziecięce, niepełnosprawność intelektualna;
- uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne, np. niski poziom pewności siebie, presja czasu, trema, wystąpienia publiczne, naciski rówieśników;
- deficyty narządu słuchu w przebiegu np. głuchoty lub niedosłuchu.
Jąkanie u dzieci dwujęzycznych wywołane jest głównie niedostatecznymi umiejętnościami językowymi i nieuporządkowanymi jeszcze zdolnościami synchronizacji jednego z nich. Często objawia się to łączeniem wyrazów i tworzeniem nowych, własnych słów.
Terapia jąkania u dzieci w młodszym wieku szkolnym i przedszkolnym
Terapia jąkania bez względu na przyczynę to wielowymiarowe i często czasochłonne postępowanie, w którego przebiegu od rodziców i opiekunów wymaga się cierpliwości i kompleksowej współpracy. Terapia jąkania ukierunkowana jest na trzy rodzaje postępowania:
- pośrednie, czyli poprawa płynności mówienia poprzez oddziaływanie na środowisko domowe, osobowość dziecka, sprawność językową i ruchową aparatu mowy, mięśni twarzy i całego ciała, np. edukacja rodziców o komunikacji z dzieckiem, hipnoza, relaksacja, logorytmika, farmakoterapia, gimnastyka ruchowa;
- bezpośrednie, czyli trening płynności mówienia, tzn. ćwiczenia i metody właściwe;
- kompleksowe, czyli wypadkowa dwóch powyższych technik, prowadzona według opracowanego programu usprawniania, uwzględniającego założenia teoretyczne, konspekty ćwiczeń, cele i wskaźniki efektywności.
Polecamy: Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci – przykłady
Ćwiczenia na jąkanie dla dzieci
Do grupy podstawowych ćwiczeń na jąkanie się dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych, zalicza się:
- mówienie rytmiczne, m.in. wymawianie wyrazów wielosylabowych, dwusylabowych i trzysylabowych zgodnie z tempem metronomu; ćwiczenie ilustrowane jest obrazkami;
- metoda cienia, dziecko powtarza słowa tekstu czytanego przez terapeutę z maksymalnie dwoma wyrazami opóźnienia;
- warunkowanie instrumentalne, czyli nagradzanie za płynne wypowiedzi i karanie za jąkanie;
- rozwijanie sprawności językowej od prostych, krótkich zdań do dłuższych wypowiedzi, poprzez ćwiczenia: oddechowe, śpiewu, naśladownictwo, mowę spontaniczną, powolne i przedłużone mówienie czy tzw. jąkanie się bardziej płynne.
