Wczesne zauważenie występowania wad wymowy u dziecka lub problemów z komunikacją pozwala łatwiej je wyeliminować, niż gdy z wizytą u logopedy zwleka się zbyt długo, a nieprawidłowości się utrwalają. Skuteczność ćwiczeń mogą zwiększać pomoce logopedyczne, które pozwalają na naukę poprzez zabawę. Pomoce logopedyczne ułatwiają pracę także z dziećmi autystycznymi.
Pomoce logopedyczne dla dzieci
Pomoce logopedyczne stosowane podczas wykonywania ćwiczeń zaleconych przez specjalistę od wad wymowy mogą zwiększać efektywność terapii. Kolorowe obrazki, karty czy różnego rodzaju gry angażują dziecko, urozmaicają przebieg ćwiczeń i pomagają uniknąć znużenia i zniechęcenia.
Ćwiczenia powinny być dostosowane do wieku i możliwości dziecka i jak najbardziej dla malca atrakcyjne. Rodzaj tych ćwiczeń ustala logopeda po zdiagnozowaniu problemu. Wady wymowy i problemy z komunikacją mogą powodować trudności w nauce i rozwoju społecznym, dlatego wymagają korekcji jak najszybciej, by uniknąć tego typu deficytów.
Bardzo ważnym elementem terapii są ćwiczenia oddechowe – wybór pomocy logopedycznych jest bardzo szeroki w tym kontekście. Aby skłonić dziecko do prawidłowego oddychania (przyczyną wady wymowy może być oddychanie przez usta), należy wręczyć mu przedmiot lub zabawkę, która będzie wymagała prawidłowego wdychania i wydychania powietrza.
Przydatne pomoce logopedyczne dla dzieci w ćwiczeniu oddychania to np.:
- dmuchajki – wydmuchiwane powietrze unosi piłeczkę styropianową,
- bańki mydlane,
- gra polegająca na umieszczeniu piłeczki styropianowej w bramce przeciwnika przy pomocy dmuchania (gra dla dwóch osób),
- piórko – ćwiczenie polega na tym, by, dmuchając, jak najdłużej utrzymać piórko w powietrzu,
- aparat z wodą i piłeczkami – przy pomocy wydychanego powietrza unosi się kulki zanurzone w wodzie.
Tego rodzaju ćwiczenia wzmacniają mięśnie oddechowe i ułatwiają kontrolę nad nimi. Pomagają też lepiej panować nad wydychaniem powietrza.
Pomoce logopedyczne mogą emitować dźwięki, które w ramach ćwiczenia dziecko powtarza. Przeważnie są to odgłosy zwierząt.
W leczeniu wad wymowy przydatne są także różnego rodzaju obrazki, karty i historyjki, które zawierają problematyczne głoski. Tego rodzaju pomoce logopedyczne powinny być kolorowe i najlepiej, by wymagały łączenia, przekładania, opowiadania improwizowanych historii czy innych czynności angażujących bezpośrednio.
W nauce prawidłowej artykulacji dźwięków może pomóc także lusterko. Dzięki niemu dziecko widzi, jak pracuje aparat mowy i może stosować się łatwiej do wskazówek logopedy. Lusterko może mieć lekką, kolorową ramkę lub być plastikowe. Ważne, by odbicie było wyraźne.
Problemy z komunikacją pomagają rozwiązać gry planszowe i zabawy wymagające opowiadania, np. na podstawie kolorowych obrazków. Zachętą do mówienia może być także używanie modyfikatora głosu albo telefonu akustycznego. Stanowi to urozmaicenie dla zwykłych ćwiczeń i może być dobrą zabawą.
Gryzaki i biżuteria logopedyczna to pomoce logopedyczne zaspokajające potrzebę kontaktu oralnego u dzieci. Dzięki nim dostarczane są niezbędne bodźce językowi i żuchwie.
Poprawa sprawności ruchowej również przynosi dobre rezultaty w leczeniu logopedycznym. Pomocne w tym kontekście są wszelkie gry zręcznościowe i wymagające ruchu, zwłaszcza gry towarzyskie.
Pomoce logopedyczne dla dzieci z autyzmem – charakterystyka i znaczenie
Praca z dzieckiem autystycznym wymaga nie tylko specjalnych metod, ale też odpowiednich pomocy, które nieco różnią się od materiałów i zabawek logopedycznych dla dzieci zdrowych. Nacisk w terapii kładziony jest na rozwój zdolności do komunikacji.
Pomoce logopedyczne dla dzieci z autyzmem mogą mieć postać:
- piłeczek, kulek, woreczków czy innych trójwymiarowych przedmiotów przedstawiających emocje, np. radość, smutek, złość, strach czy podekscytowanie,
- zestawów zawierających karty z obrazkami, przy pomocy których można budować wypowiedzi lub które wymagają np. łączenia w pary czy zbiory (np. „Czyja głowa, czyj ogon?” i „ Gdzie mieszka, co lubi?”),
- dmuchajek – stosowane także w terapii dzieci zdrowych, wspomagają ćwiczenia oddechowe,
- pacynek logopedycznych – zakładanych na dłoń, które zwiększają zaciekawienie i zaangażowanie dziecka, stosowanych również w terapii dzieci bez zaburzeń autystycznych.
Dostępne są także specjalne aplikacje na tablet, komputer lub tablicę interaktywną, które mogą być wykorzystywane jako pomoce logopedyczne dla dzieci chorych na autyzm. Poprzez zabawę ćwiczą one zdolności komunikacyjne, społeczne oraz uczą samodzielności, rozwijają zdolności empiryczne. Ich wadą jest cena – za program trzeba zapłacić nawet kilkaset złotych (do około tysiąca złotych).
Pomoce logopedyczne dla dorosłych
Korekcja wad wymowy czy przywrócenie zdolności mówienia u dorosłych także wymaga stosowania pomocy logopedycznych. Przeważnie są to przedmioty rozwijające aparat mowy i przywracające jego sprawność, np. szpatułki do kształcenia poszczególnych mięśni języka czy przyrządy do kształcenia stereognozji oralnej.
Pomoce logopedyczne dla dorosłych należy dostosować indywidualnie w zależności od potrzeb. Terapia może obejmować procesy myślowe powiązane ze zdolnością rozumienia i reakcji mowy, zwiększenie zasobu słownictwa, ćwiczenia oddechowe czy grafomotoryczne.
