Poliandria jest formą poligamii. Znacznie częściej zdarza się, że to mężczyzna związany jest z wieloma kobietami. W niektórych krajach taki układ jest usankcjonowany prawnie. Dlatego pojęcie poligamii utożsamia się najczęściej z poligynią, czyli wielożeństwem (posiadaniem wielu żon). Tymczasem poligamia to sytuacja, w której w więcej niż jednym związku małżeńskim równocześnie pozostaje osoba dowolnej płci.
Gdzie występuje poliandria?
Poliandria znana była już w czasach starożytnych, choć nie odkryto dotąd źródeł, które świadczyłyby o jej dużej popularności. Występowała w różnych regionach świata, w tym w Europie (m.in. w greckiej Sparcie i w Brytanii). W większości regionów, w których odkryto historyczne świadectwa wielomęstwa, dawne kultury uległy znacznym przemianom lub nie przetrwały do współczesności.
Dziś poliandria jest nielegalna na całym świecie. Mimo to wciąż istnieje kilkadziesiąt niewielkich społeczności, w których jest praktykowana. Są to grupy etniczne, które z różnych względów są odizolowane od współczesnej cywilizacji i hołdują własnym tradycjom. Rządy krajów, którym podlegają, nie widzą konieczności ingerowania w ich obyczaje. Związki poliandryczne zawiera się głównie w Azji – m.in. w regionie Tybetu, Indii, Sri Lanki, Laosu – a także na terenie obu Ameryk (np. wśród Eskimosów z północnej Alaski), w Afryce (w niektórych plemionach w Nigerii czy Republice Konga) i na wyspach Pacyfiku.
Zobacz także: Poliamoria – zasady i reguły związku poliamorycznego, kim są poliamoryści?
W Polsce poliandria jest zakazana na mocy art. 206 Kodeksu Karnego. Legalnie można zawrzeć drugie małżeństwo tylko wówczas, gdy pierwsze zostanie rozwiązane rozwodem albo po śmierci współmałżonka. Podobnie sytuacja wygląda w innych krajach Zachodu. Wielomęstwo jest nie tylko niedozwolone, ale też najczęściej uważane za nieetyczne. Uznaje się, że takie małżeństwo uprzedmiotawia kobietę, uniemożliwia formowanie prawidłowych więzi rodzinnych (ojcowie, nie mając pewności, czy wychowują swoje dziecko, mogą nie poświęcać mu dostatecznie wiele uwagi i miłości) oraz prowadzi do niezdrowej rywalizacji między mężczyznami. Nie brak jednak głosów za tym, by poliandrię zalegalizować. Jej zwolennicy argumentują, że problemy opisane powyżej występują także w monogamicznych związkach oraz zwracają uwagę na społeczne przyzwolenie dla istniejących w wielu kulturach małżeństw poligynicznych.
Zobacz także: Kim są swingersi? Jakie są zalety i niebezpieczeństwa swingowania?
Jak funkcjonują małżeństwa poliandryczne?
Najbardziej powszechnym modelem wielomęstwa jest tzw. poliandria braterska spotykana w Tybecie czy w Indiach. Oznacza ona małżeństwo braci z jedną, niespokrewnioną z nimi kobietą. Związek taki jest aranżowany przez rodziców, choć zdarza się, że mężczyźni sami wybierają sobie kandydatkę na żonę (kobieta ma prawo odmówić zawarcia poliandrycznego małżeństwa). Głową rodziny zostaje najstarszy z braci, choć wszyscy mają takie same prawa – w tym seksualne – do żony. Kobieta zaś ma obowiązek tak samo traktować mężów, żadnego z nich nie faworyzować ani nikomu nie okazywać niechęci. Rolą żony jest utrzymanie zrównoważonej relacji seksualnej. Ma ona prawo wyboru, z którym z mężów spędzi noc, ale w praktyce powinna sypiać z nimi na zmianę, by nie doprowadzić do napięć grożących zaburzeniem jedności gospodarstwa. Zrodzone z poliandrycznych małżeństw dzieci uznaje się za wspólne – każdy z mężów winien traktować je jak własne, niezależnie od tego, kto jest biologicznym ojcem (z zasady kwestia ta nie jest przedmiotem dyskusji). W przypadku konfliktów na tle seksualnym młodsi z braci mają prawo do stosunków pozamałżeńskich (z kobietą niezamężną), a nawet do wystąpienia z braterskiej poliandrii i założenia własnej rodziny.
Kiedy pary powinny skorzystać z pomocy terapeuty? Dowiesz się tego filmu:
Przyczyny poliandrii
Z obserwacji praktykujących wielomęstwo grup etnicznych wynika, że taka forma małżeństwa utrzymuje się głównie ze względów ekonomicznych. Występuje najczęściej na terenach rolniczych o niekorzystnych warunkach przyrodniczych, gdzie podział gruntu i wysoki przyrost naturalny – będące następstwem tradycyjnych małżeństw – prowadziłyby do pogorszenia jakości życia. W przypadku niewielkich gospodarstw i trudności w uzyskaniu obfitych plonów optymalnym rozwiązaniem jest sytuacja, w której kilku mężczyzn wspólnymi siłami uprawia jeden kawałek ziemi, wypracowując przez to większą ilość zasobów na rzecz stosunkowo niedużej liczby potomstwa.
Wśród innych możliwych przyczyn poliandrii wymienia się brak równowagi liczebnej płci. Obecnie na świecie żyje nieco więcej kobiet niż mężczyzn. Badacze nie wykluczają, że przed wiekami relacja ta mogła być odwrotna, a w kulturach, w których występowało wielomęstwo, na populację mężczyzn przypadało wyjątkowo mało kobiet. Poliandria mogła być także rozwiązaniem służącym zapewnieniu bezpieczeństwa rodzinie i gospodarstwu w czasach, gdy koniecznością było polowanie czy toczenie działań wojennych. W małżeństwach poliandrycznych mężczyźni mieli możliwość podzielenia się rolami. Powstały w ten sposób w niektórych społecznościach obyczaj przetrwał do czasów współczesnych.
Bibliografia:
1. D. Jabłoński, H. Kurtz, L. Ostasz, Gdy kobieta ma kilku mężów. Rzecz o poliandrii, Olsztyn 2005.
