Tego typu zaburzenia homeostazy organizmu, czyli zdolności utrzymywania parametrów wewnętrznych na stałym poziomie, niosą za sobą szereg stopniowo postępujących objawów, które w konsekwencji mogą wywołać zgon pacjenta. Udzielenie pierwszej pomocy przy wstrząsie pourazowym często ma duże znaczenie w dalszym procesie leczenia poszkodowanego i w tempie jego powrotu do zdrowia.
Czym jest wstrząs pourazowy?
Wstrząs pourazowy to fizjologiczna reakcja organizmu polegająca na uruchomieniu mechanizmów ratunkowych w odpowiedzi na nagłe i znaczne dysproporcje między zapotrzebowaniem na tlen a zaopatrzeniem w niego poszczególnych tkanek i narządów w wyniku nagłej niewydolności układu krążenia.
Zjawisko wstrząsu pourazowego oznacza raptowne załamanie zdolności organizmu do utrzymania stałości parametrów wewnętrznych, za które odpowiada, czyli do samoregulacji procesów biochemicznych. To tzw. zaburzenie homeostazy, które nie wynika z niewydolności krążeniowo-oddechowej, ale z przyczyn zewnętrznych i mechanicznych. Wstrząs pourazowy powoduje szereg objawów, głównie wiążących się z krytycznym spadkiem ciśnienia tętniczego, prowadząc do niedotlenienia tkanek oraz ogólnego załamywania się sił życiowych organizmu.
Zaburzenia homeostazy wymagają pilnej interwencji medycznej. Pierwsza pomoc udzielona poszkodowanemu na miejscu zdarzenia często ma kluczowe znaczenie i wpływa na dalszy proces leczenia oraz wystąpienie powikłań pourazowych.
Zobaczcie, jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy na filmie:
Przyczyny wstrząsu pourazowego i mechanizm rozwoju zjawiska
Wstrząs pourazowy spowodowany jest najczęściej silnym urazem zewnętrznym, jak zmiażdżenia, złamania czy oparzenia, połączonym z utratą znacznej ilości krwi i osocza wskutek przerwania ciągłości dużych naczyń krwionośnych i niedostarczenia tlenu komórkom. Słabnący organizm uruchamia procesy obronne pozwalające na tymczasowe spowolnienie zaburzenia homeostazy, jednak postępujące zmiany mogą prowadzić nawet do śmierci. W mechanizmie rozwoju wstrząsu pourazowego wyróżnia się 4 główne etapy:
- wstrząs pourazowy wyrównany, czyli wyrzut adrenaliny, podwyższenie progu bólowego i skurcz naczyń krwionośnych;
- centralizacja, czyli ukrwienie skupia się na utrzymaniu pracy najważniejszych narządów, jak serce i płuca, kosztem narządów obwodowych, jak skóra i mięśnie;
- zmiany metaboliczne na tle dysfunkcji łańcucha oddechowego na poziomie komórkowym, gdzie zmiana procesów tlenowych na beztlenowe powoduje kwasicę metaboliczną zatruwającą organizm;
- nieodwracalne niedotlenienie i postępująca martwica komórkowa.
Polecamy: Utrata przytomności – jakie są przyczyny i objawy? Pierwsza pomoc
Objawy wstrząsu pourazowego
Wstrząs pourazowy to ciągły proces, w którego przebiegu nie obserwuje się widocznych granic pomiędzy etapami, a zazębiające się i postępujące objawy. Poszkodowany w ostrej fazie wstrząsu pourazowego może być przytomny, wręcz podniecony i pobudzony, ale splątany, otępiały i obojętny wobec otoczenia. Postępujące zaburzenia homeostazy organizmu zwykle objawiają się:
- bradykardią, czyli szybko słabnącym tętnem;
- spłyceniem i przyspieszeniem oddechu;
- spowolnieniem reakcji źrenic na światło;
- ochłodzeniem i bladością skóry;
- zlewnym potem na powierzchni skóry;
- apatią, sennością.
Objawy wstrząsu pourazowego są pogłębiane przez dolegliwości bólowe, strach i zimną temperaturę otoczenia. Wraz z postępem wstrząsu i utratą krwi kontakt z poszkodowanym może się pogarszać aż do momentu utraty przez niego przytomności, zwiotczenia mięśni i zatrzymania funkcji krążeniowo-oddechowych. Rozwój objawów wstrząsu pourazowego można ograniczyć poprzez udzielenie pierwszej pomocy ofierze.
Polecamy: Pierwsza pomoc przy zatrzymaniu akcji serca
Wstrząs pourazowy – pierwsza pomoc
Wstrząs pourazowy bezpośrednio zagraża życiu pacjenta, dlatego pierwsza pomoc powinna być udzielona możliwie szybko. Postępowanie ratownicze polega na:
- zatamowaniu źródeł krwotoków, stabilizacji złamań, unieruchomieniu opatrunków;
- zapobieganiu stratom ciepła, osłonięciu przed deszczem czy wiatrem; należy uważać, aby nie ogrzewać poszkodowanego, ponieważ intensywne rozgrzanie zwiększa ryzyko rozszerzenia naczyń krwionośnych, rozrzedzenia krwi i podbicia efektu wstrząsu pourazowego;
- zapewnieniu poczucia bezpieczeństwa i spokoju psychicznego;
- ułożeniu pacjenta w pozycji bezpiecznej bocznej lub uniesieniu kończyny powyżej poziomu serca dla zwiększenia efektu centralizacji i grawitacyjnego zapobiegnięcia wylewowi krwi z ran powstałych na kończynach;
- utrzymanie kontaktu werbalnego z poszkodowanym;
- wezwanie służb ratowniczych.
Nie należy podawać żadnych płynów w sytuacji, kiedy pacjent jest nieprzytomny lub widocznie opada z sił. Lekarstwa również nie są wskazane. W przypadku postępujących objawów, utraty przytomności i zatrzymania funkcji życiowych należy podjąć akcję resuscytacyjną.
Bibliografia:
- Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego w Białymstoku, Pierwsza Pomoc, bialystok.uw.gov.pl [dostęp internetowy].
