Plamka żółta to niewielki, choć wyjątkowy obszar siatkówki. Nazwę zawdzięcza żółtemu zabarwieniu, widocznemu podczas badania dna oka. To właśnie w plamce powstaje obraz rzeczy, na którą w danym momencie kierowany jest wzrok.
Czym jest plamka żółta?
Plamka żółta to niewielki fragment powierzchni siatkówki, zlokalizowany w osi optycznej oka. Jej budowa jest wyjątkowa: choć cała siatkówka ma niemal płaską powierzchnię, w środku plamki znajduje się dołeczek – foveola. Dzięki temu na małej przestrzeni (jaką stanowi foveola) może znajdować się duże zagęszczenie fotoreceptorów. Daje to możliwość zarejestrowania przez siatkówkę szczegółów obrazu, których pozostałe jej obszary nie są w stanie tak dokładnie zanalizować.
W plamce żółtej znajdują się głównie niewystępujące w innych obszarach czopki – fotoreceptory pozwalające na widzenie barw. Rozróżniają one trzy główne barwy: czerwoną, zieloną i niebieską. Dzięki temu ludzki mózg potrafi (łącząc te składowe) rozpoznawać inne pochodne barwy.
Receptory usytuowane w plamce żółtej zapewniają największą ostrość wzroku – nie tylko z powodu ich największego zagęszczenia. Jest to również związane z faktem, że każdy z tych receptorów przekazuje informacje do mózgu osobnym włóknem nerwowym. Na pozostałych obszarach siatkówki kilka receptorów wysyła informacje jednym włóknem nerwowym, co powoduje, że do mózgu trafia jedna uśredniona informacja ze wszystkich tych receptorów.
Plamka żółta – funkcje
Podsumowując zadania plamki żółtej, można stwierdzić, że odpowiada ona za:
- ostre widzenie obserwowanych przedmiotów (widzenie centralne),
- rozpoznawanie barw,
- dostrzeganie szczegółów przedmiotów małych albo odległych.
Choroby plamki żółtej
Pacjenci ze schorzeniami plamki żółtej zgłaszają zwykle objawy niedowidzenia centralnego:
- problemy z czytaniem, pisaniem, oglądaniem telewizji,
- widzenie linii prostej w postaci pofalowanej krzywej,
- problemy z rozpoznawaniem twarzy, numeru nadjeżdżającego autobusu itp.,
- poczucie zmniejszonego kontrastu, mniejszej intensywności barw,
- pojawianie się w polu widzenia centralnego mroczka – szarego lub czarnego.
Jeśli zmiany pojawiają się tylko w jednym oku, pacjent może ich dość długo nie zauważać. Dopiero w sytuacji, kiedy na określoną rzecz spojrzy jednym okiem, może odczuwać pogorszenie wzroku.
Zwyrodnienie plamki żółtej
Najczęściej występującą formą jest związane z wiekiem (dawniej – starcze) zwyrodnienie plamki (AMD). Jest to schorzenie występujące najczęściej po 50. roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Skłonność do niej jest dziedziczna. Czynnikami ryzyka są np. palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, otyłość i podwyższony przewlekle poziom cholesterolu. Do tej grupy zalicza się też przewlekłe narażenie na promieniowanie ultrafioletowe. Przyczynami pojawiania się objawów są pogarszanie się ukrwienia plamki, wzrost patologicznych naczyń podsiatkówkowych (będący reakcją na niedotlenienie związane z zaburzeniami krążenia) oraz unoszenie się lub zanik nabłonka barwnikowego.
AMD ma dwie główne postacie kliniczne:
- postać suchą (występującą u 90% chorych), gdzie przebieg choroby jest powolny i ma charakter postępujących zmian zanikowych,
- postać wysiękową, w której – ze względu na nieprawidłową budowę nowopowstających naczyń – dochodzi do przesączania się płynu poza ich ścianę albo do krwotoków podsiatkówkowych.
Forma wysiękowa jest o wiele groźniejsza dla pacjenta, ponieważ do gwałtownego, czasem nawet nieodwracalnego, pogorszenia wzroku może dojść nawet w ciągu kilku dni. Zmiany pojawiają się zwykle obustronnie, choć nie muszą występować równocześnie, tak więc stopień zaawansowania choroby może być inny w każdym oku.
Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej
Leczenie zwyrodnienia plamki w przebiegu AMD zależne jest od stanu chorego i zaawansowania choroby. W fazie początkowej, gdy zmiany mają postać suchą, zaleca się regularną kontrolę okulistyczną i wprowadzenie suplementacji witaminami i substancjami mineralnymi. Szczególną rolę przypisuje się luteinie – barwnikowi nadającemu plamce żółtej zabarwienie. Chroni ona plamkę przed szkodliwym promieniowaniem UV i częściowo przekształca się w witaminę A, niezbędną do prawidłowego procesu widzenia.
Stany bardziej złożone (w szczególności postać wysiękowa AMD) wymagają kompleksowego leczenia. Leki (podawane w postaci kropli lub iniekcji do ciała szklistego) mają za zadanie hamować działanie śródbłonkowego czynnika wzrostu naczyń, który powoduje rozrost patologicznego unaczynienia w okolicy plamki. Opóźnia to występowanie opisanych wyżej powikłań związanych z formą przesiękową. Dodatkowym leczeniem może być zastosowanie lasera. Tak jak w odniesieniu do pozostałych form terapii, decyzję o przeprowadzeniu zabiegu podejmuje lekarz na podstawie całościowej oceny stanu klinicznego pacjenta.
Może okazać się, że problemy ze wzrokiem powodują codzienne czynności. Czy to prawda, że niebieskie światło telefonu uszkadza wzrok? Sprawdźcie na filmie poniżej:
