Osteoliza, w odróżnieniu od typowej osteoporozy, przebiega ogniskowo, pod wpływem innych, miejscowych zmian chorobowych. Normalna, trwająca całe życie przebudowa kości zostaje wówczas zaburzona i procesy rozpadu są szybsze niż ich odbudowa.
Czym jest osteoliza?
Osteoliza to proces związany z naturalnym zjawiskiem ciągłej przebudowy struktury kostnej. Elementy kośćca powstają dzięki działaniu komórek kościotwórczych (osteoblastów). Pozwalają one na formowanie nowych pasm tkanki, blaszek, beleczek. Są również odpowiedzialne za ich uwapnianie, które nadaje kości sztywność i wytrzymałość. Formujące się z osteoblastów osteocyty są komórkowymi elementami, które podtrzymują metabolizm tkanki kostnej i pełnią funkcję miejscowego stabilizatora środowiska. Tworząca się w kości trójwymiarowa struktura nie jest jednak stała – gdyby tak było, niemożliwy byłby np. wzrost i gojenie kości. Ich konstrukcja ulega nieustannym przemianom – w okresie rozwojowym człowieka, pod wpływem zwiększającego się obciążenia czy procesów sterowanych hormonalnie. Ujmując to zjawisko w uproszczeniu, specjalne komórki kościogubne (osteoklasty) „rozpuszczają” kości, pochłaniają i przekształcają ich pozostałości. W powstałej w ten sposób przestrzeni osteoblasty tworzą nową strukturę, bardziej odpowiadającą aktualnym potrzebom organizmu. Procesy te odbywają się oczywiście w mikroskali – tak, jakby w ścianie wymieniano sukcesywnie poszczególne cegły. Nie powoduje to więc zaburzenia funkcji układu kostnego i zmniejszenia jego sztywności lub wytrzymałości.
Gdy w danym obszarze dochodzi do przewagi procesów kościogubnych, kość podlega miejscowej degradacji – powstają ogniska odwapnienia i zaniku struktury kostnej. Wytrzymałość takiej tkanki zmniejsza się. Jeśli wywołujący ją czynnik jest obecny przez dłuższy czas, przestrzeń taka powiększa się, jest widoczna makroskopowo i może spowodować uszkodzenie kości. Mówi się wtedy, że w danym miejscu zachodzi osteoliza.
Polecamy: Wrodzona łamliwość kości – genetycznie uwarunkowana choroba kości
Zobacz film i sprawdź jakie funkcje pełni układ kostny:
Przyczyny osteolizy
Podstawową przyczyną osteolizy jest pojawienie się w kości ogniska przerzutowego. Jeśli zlokalizowany w organizmie guz złośliwy nacieka naczynia krwionośne lub chłonne, do krwioobiegu mogą przedostawać się komórki rakowe. Płynąc z prądem krwi, docierają do kości i osadzają się tam, tworząc mikrozatory w drobnych naczyniach. Wydzielane przez nie substancje pobudzają osteoklasty do bardziej intensywnego działania, co powoduje rozwój osteolizy.
Inną przyczyną są przewlekłe procesy zapalne kości i okolicznych tkanek. Wydzielające się mediatory zapalenia mogą prowadzić do osteolizy. Jest ona częstym powikłaniem w przypadku np. choroby reumatycznej czy łuszczycowego zapalenia stawów. Może też być skutkiem oddziaływania na tkanki metalu ze wszczepionej protezy lub elementu zespalającego kości po wcześniejszym złamaniu.
Trzeci mechanizm to przewlekłe przeciążenie danego stawu lub powierzchni kostnej. Prowadzi to do mikrourazów, zniszczenia struktury kości oraz do aktywacji osteoklastów „sprzątających” to miejsce z resztek tkanek. Odbudowa jest zbyt wolna, by zachować prawidłową spoistość i wytrzymałość danego obszaru.
Polecamy: Jak powstają implanty kości?
Objawy osteolizy
Charakterystyczną cechą osteolizy jest jej ogniskowe występowanie. Ognisk może być więcej (jeśli pojawiło się naraz więcej przerzutów albo przyczyną zapalenia kości jest infekcja szerząca się z krwią z pierwotnego ogniska). Chory najczęściej odczuwa bóle w okolicy kręgosłupa, miednicy, obręczy barkowej lub dużych stawów, miewa trudności z poruszaniem się. Miejscowo może dochodzić do wtórnego obrzęku i stanu zapalnego albo do nieoczekiwanego złamania (np. pod wpływem relatywnie niewielkiego urazu) zwanego patologicznym. Wtórnymi objawami są problemy neurologiczne, nadmierne lub nieprawidłowe wygięcie kręgosłupa, zniekształcenie sylwetki oraz postępująca utrata sprawności prowadząca nawet do inwalidztwa.
Leczenie osteolizy
Leczenie chorych z osteolizą polega na:
- zwalczaniu bólu,
- stymulacji odnowy i uwapniania kości,
- leczeniu przeciwzapalnym i terapii choroby zasadniczej (np. łuszczycy),
- chemio- i radioterapii przerzutów nowotworowych,
- zaopatrzeniu ortopedycznym chorych z osłabioną strukturą kości lub po złamaniach patologicznych,
- operacyjnym leczeniu w przypadku ucisku na rdzeń kręgowy, złamań kości długich lub uszkodzenia dużych stawów np. biodrowego.
Postępowanie lecznicze jest zwykle koordynowane przez lekarski zespół wielospecjalistyczny.
Rokowanie u chorych z osteolizą zależne jest od rodzaju schorzenia, które ją wywołało. W przypadku choroby nowotworowej przerzuty do kości świadczą o znacznym zaawansowaniu choroby i zmniejszają szansę na jej wyleczenie. Zmiany przeciążeniowe często cofają się po zastosowaniu oszczędzającego trybu życia. W zapalnych, układowych chorobach przewlekłych dochodzi zwykle do rekonstrukcji kości w okresie remisji, ale nawrót choroby może spowodować pojawienie się nowych ognisk osteolizy.
