Operacja skoliozy u dorosłych i u dzieci – kwalifikacja, przebieg i ryzyko powikłań

Skolioza to skrzywienie kręgosłupa charakteryzujące się wygięciem go w bok. Może przyjmować kształt litery „C” lub „S”. Większość skrzywień tego typu nie ma poznanej przyczyny.

Operacja skoliozy u dorosłych – kwalifikacja

Decyzję o leczeniu operacyjnym skoliozy podejmuje się na podstawie kilku czynników, m.in. programu ćwiczeń przed operacją i po niej oraz przewidywanym pogorszeniu skrzywienia. Operację wykonuje się, biorąc pod uwagę wielkość skrzywienia, rozległość schorzenia oraz ból. Ta ostatnia dolegliwość częściej dotyczy dorosłych ze skoliozą niż dzieci. 

Przy podejmowaniu decyzji o leczeniu ważna jest też obecność nadmiernej bądź zmniejszonej kifozy. Przydatna jest możliwość oddania własnej krwi. Wpływ na pomyślność operacji ma akceptacja operacji przez chorego i jego wszechstronna edukacja na temat tego, co go czeka. Leczenie zmniejsza skrzywienie kręgosłupa, a instrumentarium na tyle, na ile to możliwe, utrzymuje go w takiej pozycji. Przed 18-22 miesięcy kręgosłup usztywnia się, co jest głównym celem leczenia. Takiej terapii wymaga zdecydowanie mniejsza ilość dzieci i młodzieży. Częściej stosuje się je u dorosłych.

Operacja skoliozy – przebieg

Do wykonania operacji skoliozy stosuje się implanty bądź metalowe wszczepy kręgosłupowe. Obecnie wykorzystuje się tzw. trójpłaszczyznową korekcję kręgosłupa i jego wielosegmentalną stabilizację. Dzięki ramowemu systemowi stabilizacji wszczepionemu w trakcie operacji chory może wstawać bez gorsetu już od drugiej doby. Skróciło to czas pobytu w szpitalu i poprawiło komfort pacjentów ze skoliozą. Dzieci po bardzo rozległym zabiegu mogą wrócić do funkcjonowania zbliżonego do normalnego już po 3-6 tygodniach. 

Operacja na skrzywienie boczne kręgosłupa trwa wiele godzin. Jest to rozległy zabieg, który powinni wykonywać jedynie doświadczeni lekarze w dobrze wyposażonych ośrodkach medycznych. Przeprowadza się go z dwóch dostępów: przedniego i tylnego. W przeważającej liczbie ośrodków stosuje się operację z dostępu tylnego. Kręgosłup jest prostowany i stabilizowany na odcinku, który obejmuje od 10 do 14 kręgów. Natomiast dostęp przedni obejmuje znacznie mniejszy obszar kręgosłup poddawany usztywnieniu. Z reguły są to tylko 3-5 trzonów kręgowych. Dzięki temu ryzyko pojawienia się zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa w przyszłości jest mniejsze. U osób ze skoliozą piersiową dostęp do kręgosłupa jest uzyskiwany przez operacyjne otwarcie ściany klatki piersiowej połączone z wycięciem żebra od strony wypukłości na kręgosłupie. Z kolei skrzywienia piersiowo-lędźwiowe i lędźwiowe wymagają dostępu zarówno przez klatkę piersiową, jak i przez jamę brzuszną oraz odcięcia części przepony. 

U pacjentów ze sztywnymi, rozległymi i leczonymi w niewłaściwy sposób deformacjami może pojawić się konieczność leczenia etapowego. Zachodzi ona także u dzieci, które są zagrożone ryzykiem pojawienia się zespołu przełamania. W tych przypadkach łączy się dostęp przedni i tylny. Pierwszy krok to uwolnienie i usztywnienie kręgosłupa. Następnie u niektórych pacjentów zakładany jest wyciąg czaszkowo-udowy. Ostatni etap to tylne usztywnienie kręgosłupa. Metoda ta jest zwana usztywnieniem 360 stopni. Operacje skoliozy ze względu na ich rozległość i niezbędną, wyspecjalizowaną opiekę pooperacyjną są wykonywane w nielicznych ośrodkach medycznych w Polsce i za granicą.

Operacja skoliozy – powikłania

Operacja skoliozy u dorosłych jest bardziej skomplikowana niż operacja skoliozy u dziecka. Wynika to m.in. z chorób towarzyszących występujących u starszych pacjentów, co zwiększa ryzyko powikłań. W dużej ilości przypadków zespolenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa musi zostać wykonane na wielu poziomach. Zwiększa to rozległość operacji. 

Niekiedy powinno być prowadzone do kości krzyżowej, co dostarcza trudności. Osoby starsze mogą cierpieć na osteoporozę, co utrudnia zespolenie elementów kostnych. Pomimo dużego obszaru, jakiego dotyczy operacja, ryzyko powikłań to jedynie 1-3% przypadków. Zależy ono od dodatkowych chorób u pacjenta oraz doboru odpowiedniej metody leczenia. Bardzo ważne jest też doświadczenie osób wchodzących w skład zespołu operacyjnego. Powikłania są uzależnione od czasu zabiegu, charakteru i rozległości deformacji, a także czasu zabiegu. 

Istotna jest też ilość utraconej przez pacjenta krwi oraz jakość implantów stosowanych do usztywnienia kręgosłupa. Nie bez znaczenia jest też długość trwania znieczulenia śródoperacyjnego. Powikłania, które występują w czasie operacji skoliozy najczęściej, to infekcje, duża utrata krwi, przewlekły ból lub zakrzepica. Mogą wystąpić powikłania ze strony płuc oraz układu pokarmowego, w tym problemy z perystaltyką jelit oraz zaostrzenie choroby wrzodowej. Niekiedy pojawia się pesudoartroza, czyli staw rzekomy i powikłania neurologiczne. Do tej ostatniej grupy należą uszkodzenia opony twardej, wytrysk wsteczny, porażenia i niedowłady oraz różnica temperatur odczuwana w kończynach dolnych. Najpoważniejszym powikłaniem operacji skoliozy jest zgon okołooperacyjny.