Toksoplazmozą nazywamy chorobę pasożytniczą, którą wywołuje pierwotniak Toxoplasma gondii . W przypadku, gdy do zarażenia pierwotniakiem doszło przed zajściem w ciążę (co najmniej 4-5 miesięcy), choroba nie stanowi zagrożenia dla płodu. Układ odpornościowy, zapamiętując pierwotniaka, broni się przed nim i uniemożliwia ponowne zakażenie. W sytuacji, gdy ciężarna nie przebyła wcześniej toksoplazmozy, zakażenie podczas ciąży może doprowadzić do zapalenia łożyska i przedostania się pasożytów do płodu. Prawdopodobieństwo przeniknięcia pierwotniaka do dziecka rośnie z zaawansowaniem ciąży. Odpowiednio dla poszczególnych etapów ciąży wynosi: 25% w pierwszym, 50% w drugim, 65% w trzecim trymestrze.
Konsekwencje toksoplazmozy
Toksoplazmoza może prowadzić do poronienia samoistnego, obumarcia wewnątrzmacicznego i porodu przedwczesnego (zwłaszcza w pierwszym trymestrze). U zakażonych prenatalnie płodów mogą pojawić się objawy kliniczne - zapalenie siatkówki, wodogłowie, zwapnienie śródmózgowia. Powyższa grupa zaburzeń nazywana jest triadą Sabina-Pinkertona. Konsekwencją toksoplazmozy mogą być: małopłytkowość, hipotrofia płodu (ograniczenie wzrostu, niska waga urodzeniowa), drgawki, jaskra, atonia mięśni, małoocze, głuchota, zaburzenia mowy, porażenie dziecięce, zez.
Toksoplazmoza w ciąży - objawy
Toksoplazmoza często przebiega bezobjawowo. W pozostałych przypadkach początkowemu etapowi choroby towarzyszą objawy, które wraz z rozwojem choroby ulegają nasileniu:
- osłabienie organizmu,
- bóle stawowo-mięśniowe,
- powiększenie i zapalenie węzłów chłonnych,
- grypopodobne objawy,
- bóle i zawroty głowy,
- objawy neurologiczne,
- podwyższenie temperatury ciała,
- nadmierne pocenie się,
- wysypka, rumień, żółtaczka.
W ostrej fazie choroby następuje powiększenie wątroby i śledziony, bóle brzucha, zapalenie mięśnia sercowego i płuc.
Toksoplazmoza w ciąży - przyczyny
Główną drogą zakażenia toksoplazmozą przez ciężarne jest zarażenie bezpośrednio od chorego kota - przez kontakt z jego odchodami i śliną. Pierwotniak przedostaje się do organizmu drogą pokarmową. Wśród zanieczyszczonych pokarmów znaleźć się mogą warzywa, owoce, surowe mięso. Istnieje możliwość zarażenia przez uszkodzoną skórę.
Toksoplazmoza w ciąży - leczenie i zapobieganie
Celem leczenia toksoplazmozy jest niedopuszczenie, by pierwotniak przedostał się przez łożysko. U ciężarnych stosuje się farmakoterapię opartą na lekach przeciwpasożytniczych, zmniejszających ryzyko przejścia zakażenia na płód. Najczęściej stosowanym środkiem jest spiramycyna, przyjmowana przez cały okres trwania ciąży.
Infekcję u płodu sprawdza się, przeprowadzając badanie genetyczne (wykrywa materiał genetyczny pasożyta w płynie owodniowym, mózgowo-rdzeniowym), histopatologiczne, obrazowe (USG genetyczne, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa oraz próby biologiczne. Przez rok po urodzeniu należy sprawdzać u dziecka poziom przeciwciał IgG i IgM oraz przeprowadzać badanie USG wątroby, badanie słuchu i wzroku.
Zakażenia toksoplazmozą można uniknąć stosując się do poniższych zaleceń:
- spożywać gotowane mięso, nie jeść mięsa surowego, wędzonego, grillowanego, marynowanego;
- dokładnie myć owoce i warzywa przed jedzeniem;
- dbać o higienę własną (często myć ręce) i zachowywać zasady higieny przy przygotowywaniu posiłków, dokładnie czyścić przedmioty mające kontakt z żywnością (myć ciepłą wodą z dodatkiem detergentu);
- unikać kontaktu z kocimi odchodami i śliną, w miarę możliwości ograniczyć przebywanie ze zwierzęciem;
- nie pić mleka prosto od krowy;
- podczas prac ogrodowych zakładać gumowe rękawice, by uniknąć bezpośredniego kontaktu z ziemią i znajdującymi się w niej możliwymi nieczystościami;
- wykonać badania serologiczne na obecność przeciwciał przed ciążą i na jej początku.
Toksoplazmoza w ciąży - wyniki badań
Toksoplazmozę diagnozuje się dość prosto. Przeprowadza się laboratoryjne badanie krwi w kierunku występowania przeciwciał klasy IgG i IgM. Na ich podstawie można określić czy kobieta przeszła toksoplazmozę czy właśnie na nią zachorowała. Sposób interpretacji wyników badań na toksoplazmozę:
- IgM (-) i IgG (-) - kobieta nie przechodziła jeszcze infekcji; całkowity brak odporności; konieczne systematyczne badania kontrolne co 3 miesiące i ścisła profilaktyka toksoplazmozy;
- IgM (-) i IgG (+) - kobieta w przeszłości przechodziła infekcję; w sytuacji, gdy wartość przeciwciała IgG będzie znacznie podwyższona, konieczne jest powtórzenie badania po 3 tygodniach; przy wzroście wartości konieczne kolejne kontrole i rozpoczęcie terapii;
- IgM (+) i IgG (-) - wynik nieswoisty; może oznaczać świeżą infekcję i konieczność podjęcia leczenia lub reakcję immunologiczną; konieczne powtórzenie badań po 3 tygodniach;
- IgM (+) i IgG (+) - kobieta niedawno przechodziła infekcję lub dopiero co zachorowała; potrzebne leczenie.
Lekarze zalecają dodatkowe badania krwi w kierunku tzw. awidności, czyli wieku przeciwciał. Jeśli infekcja jest świeża, mówimy o niskiej awidności, gdy do zakażenia doszło wcześniej, awidność jest wysoka.
