W zależności od czynników powodujących niedowład obserwuje się jego postacie o różnym charakterze i zasięgu, np. niedowład spastyczny, czterokończynowy, niedowład ręki po nocy czy połowiczy. W przebiegu tymczasowych zaburzeń lub przewlekłych patologii neurologicznych leczenie niedowładu ustala się indywidualnie.
Czym jest niedowład?
Niedowład jest stanem charakteryzującym się zmniejszeniem siły mięśniowej (tzw. niedowład mięśni), wywołującym ograniczenie zakresu ruchu stawowego. Niedowład powstaje najczęściej na skutek zmian organicznych bądź mechanicznych ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego oraz bezpośrednio struktur mięśni. Niedowład może być również następstwem zaburzeń psychicznych.
Niedowład jest objawem patologicznych procesów toczących się w przebiegu struktur układu nerwowego. Charakter i rozległość powstałego niedowładu może wskazywać miejsce uszkodzenia drogi ruchowej oraz zasięg ograniczeń powstałych w przebiegu pracy struktur nerwowych. Z tego względu można obserwować m.in. niedowład ręki, nóg czy niedowład lewostronny ciała.
Jak jest zbudowany i jakie funkcje pełni układ mięśniowy? Zobaczcie na filmie:
Niedowład – rodzaje
Podstawowy podział niedowładu rozróżnia:
- niedowład spastyczny, który jest wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, np. rdzenia kręgowego lub komórek mózgowych, objawiający się wzmożonym napięciem mięśniowym, zniesieniem odruchów powierzchniowych z jednoczesnym nasileniem odruchów głębokich. Niedowład spastyczny charakteryzuje się oporem na bierne rozciąganie mięśni wzrastającym stopniowo ze wzrostem szybkości i kierunku rozciągania; określany jest również jako zaburzenie czuciowo-ruchowe przejawiające się mimowolną aktywnością mięśni o charakterze przerywanym lub stałym. Niedowład spastyczny należy odróżniać od innych zaburzeń napięcia mięśniowego, takich jak np. sztywność czy dystonia. Niedowład spastyczny może być również wywołany przez bodźce chemiczne i toksyczne. Niedowład spastyczny może przebiegać pod dwiema postaciami:
- podstawową – pojawiającą się po ok. 2–3 tygodniach od uszkodzenia;
- reaktywną – występującą i nasilającą się pod wpływem dodatkowych bodźców, np. dotyku drugiej osoby; można ją eliminować przy pomocy rehabilitacji. Do niedowładu spastycznego reaktywnego należy m.in. odruch masowy polegający na nagłym skurczu mięśni kończyn dolnych i tułowia ze wzmożoną potliwością i niekontrolowanym oddawaniem moczu i stolca;
- niedowład wiotki, który jest wynikiem uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Charakteryzuje się obniżeniem tonicznego napięcia mięśniowego i patologiami miejscowymi w mięśniach, np. zniesieniem bądź obniżeniem odruchów w zajętej okolicy. Niedowład wiotki może być ograniczony do jednego nerwu, np. w wyniku bezpośredniego urazu lub procesu chorobowego nerwu (tzw. mononeuropatia) lub zajmować większą liczbę gałązek nerwowych (polineuropatia). Niedowład wiotki charakteryzuje się szybkim zanikiem mięśni – tzw. odnerwieniem.
Typy niedowładu kończyn
W zależności od miejsca i rozmiaru uszkodzenia struktur nerwowych, powstający niedowład będzie przejawiał różne cechy charakterystyczne o różnym zasięgu, np.:
- niedowład połowiczy, czyli niedowład ręki i niedowład nogi po tej samej stronie ciała wraz z zaburzeniem mowy i opadającym kącikiem ust może wskazywać na postępujący udar mózgu na powierzchni półkuli mózgu po przeciwnej stronie ciała do obserwowanych objawów, np. niedowład lewostronny, czyli dotyczący lewej ręki i nogi świadczy o procesach patologicznych prawej części mózgu;
- niedowład czterokończynowy (tetrapareza) wynikający z uszkodzeń pnia mózgu, oznacza niedowład wszystkich kończyn; niedowład dwukończynowy to najczęściej niedowład kończyn dolnych (parapareza) wynikający z uszkodzeń rdzenia kręgowego.
Jak wygląda leczenie niedowładu?
Leczenie niedowładu zależy od przyczyn i charakteru zaburzenia. Niedowład spastyczny i wiotki są objawami neurologicznymi, dlatego dla zminimalizowania jego postaci oraz ograniczenia postępu niedowładu oba rodzaje wymagają długotrwałej fizjoterapii i wielowymiarowego usprawniania, w tym rehabilitacji społecznej, zawodowej i leczniczej.
Leczenie niedowładu uwzględnia:
- leki poprawiające napięcie mięśniowe lub zmniejszające napięcie mięśniowe (w zależności od rodzaju niedowładu);
- leczenie chirurgiczne niedowładu polegające na poprawie równowagi pomiędzy bodźcami pobudzającymi a hamującymi napięcie mięśniowe poprzez przecięcie korzeni nerwowych i implantację stymulatorów pobudzających bądź przecięcie korzeni dla zmniejszenia reakcji mięśni, a także wydłużenie lub przeniesienie przyczepów mięśni i korekcji zmian kostnych;
- fizjoterapię, czyli ćwiczenia ruchowe i zabiegi fizykoterapeutyczne oraz masaże mające na celu wzmocnienie osłabionych grup mięśniowych oraz rozluźnienie wzmożonego napięcia mięśniowego, poprawę wzorców ruchowych i opóźnianie wtórnych zmian, m.in. przykurczów, deformacji stawowych;
- rehabilitację społeczną i zawodową w celu przywrócenia lub utrzymania zaradności osobistej i ról społecznych.
