Według różnych badań, niedoczynność tarczycy jest stwierdzana u 0,3–2,5% ciężarnych. Schorzenie to jest najgroźniejsze w utajonej postaci, której objawy są bardzo znikome. M.in. z tego względu w pierwszym trymestrze ciąży bada się u ciężarnych poziom tyreotropiny, które pozwala wykryć niedoczynność. Niedoczynność tarczycy może być spowodowana autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy (choroba Hashimoto), niedoborem jodu, wrodzonymi zaburzeniami lub niektórymi lekami. Niekiedy przyczynia się do niej również nadużywanie preparatów jodu.
Niedoczynność tarczycy a ciąża
Jednym z objawów niedoczynności tarczycy są bezowulacyjne cykle, przez co choroba ta często wiąże się z niepłodnością. Jeżeli jednak dojdzie do zapłodnienia, występuje wyższe ryzyko poronienia. Powoduje to zwiększona przy niedoczynności tarczycy produkcja prolaktyny. Oprócz tego może też dojść do przedwczesnego porodu, przedwczesnego odklejenia łożyska i krwotoku poporodowego.
Niedoczynność tarczycy – wpływ na dziecko
Hormony tarczycy mają duży wpływ na wzrost i dojrzewanie komórek oraz tkanek w okresie prenatalnym. Płód czerpie je z dwóch źródeł: od matki (transportowane są przez łożysko) i z własnej tarczycy. Tarczyca płodu zaczyna się rozwijać jednak dopiero w 7. tygodniu ciąży, a produkować hormony – od 12. Z tego względu bardzo ważne są dla niego w tym okresie hormony pochodzące z tarczycy matki.
Niedobór hormonów tarczycy powoduje u płodu zmiany, których nie da się cofnąć, nawet gdy u noworodka tarczyca będzie funkcjonować prawidłowo. Produkowana przez ten narząd tyroksyna (T4) odpowiada za rozwój mózgu między 10. a 20. tygodniem ciąży. Niedobór tego hormonu, zwłaszcza nieleczony do 17. tygodnia ciąży, może się więc przyczynić do zaburzeń rozwojowych u dziecka.
Zbyt małe ilości wolnej trójjodyny (fT3) i wolnej tyroksyny (fT4) przyczyniają się do spowolnienia podziału i różnicowania komórek ośrodkowego układu nerwowego. Efektem jest poważne zaburzenie rozwoju płodu (niekiedy również urodzenie martwego płodu), a w przyszłości – niski iloraz inteligencji dziecka i słabe wyniki w nauce. Po urodzeniu waga noworodka często jest niższa niż waga urodzeniowa zdrowych dzieci. Ogólny stan jego zdrowia jest znacznie gorszy; wykazuje on także objawy niedoczynności tarczycy.
Objawy niedoczynności tarczycy w ciąży
W większości przypadków niedoczynność tarczycy ma charakter subkliniczny. Jej objawy, takie jak osłabienie, senność, zaparcia lub zwiększenie masy ciała, często są nieuchwytne lub maskowane przez ciążę. Na jej zdiagnozowanie często pozwala jedynie badanie poziomu TSH. W pozostałych przypadkach niedoczynność tarczycy daje takie objawy, jak:
- wole,
- spłycenie oddechu,
- stałe odczuwanie zimna,
- sztywność mięśni,
- ból stawów,
- chrypka,
- pogorszenie pamięci,
- obrzęk powiek i szyi,
- łamliwość i wypadanie włosów.
Jeżeli niedoczynność tarczycy nie występuje w postaci utajonej, jej objawy są zauważalne najczęściej już przed zajściem kobiety w ciążę. Dzięki temu już na początku możliwe jest podjęcie odpowiednich kroków, a później – poród bez komplikacji.
By postawić ostateczną diagnozę, bada się stężenie tyreotropiny (TSH). Jest to hormon wytwarzany przez przedni płat przysadki mózgowej. Jego stężenie wzrasta przy niedoborze hormonów produkowanych przez tarczycę. Badanie to pozwala wykryć także niedoczynność subkliniczną. Należy jednak pamiętać, że jej poziom może być podwyższony także w okresie zdrowienia po infekcjach. W takich sytuacjach rozpoznanie weryfikuje się w innych badaniach, na przykład USG lub badaniu przeciwciał.
Postępowanie przy niedoczynności tarczycy w ciąży
W leczeniu niedoczynności tarczycy najczęściej stosowanym środkiem jest L-tyroksyna – analog produkowanej przez tarczycę tyroksyny. Jeżeli chora na niedoczynność planuje ciążę, koniecznie należy zgłosić ten fakt lekarzowi (endokrynologowi), który ustala odpowiednią dawkę leku.
Jedną z przyczyn niedoczynności tarczycy może być niedobór jodu. Jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, zarówno matki, jak i dziecka. Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na jod to 150 mikrogramów (mcg). W ciąży wzrasta ono do 250 mcg, a w okresie karmienia – 290 mcg. Wynika to z większej utraty jodu z moczem, ale też potrzeb płodu. Niedobór tego pierwiastka również u niego może powodować niedoczynność tarczycy, a także rozwój wola. Zwiększone zapotrzebowanie po porodzie wynika też z wydzielania związków jodu do mleka. Źródłem mogą być preparaty jodku potasu lub zawierające go preparaty multiwitaminowo-mineralne.
