Amnezji nie należy mylić z zapominaniem - naturalnego procesu, w którym mózg pozbywa się niepotrzebnych informacji. Amnezja jest patologiczną niezdolnością zapamiętywania nowych informacji bądź przypominania zapamiętanych dotąd faktów.
Przyczyny amnezji. Amnezja następcza i amnezja wsteczna
Choroba wpływa na całe życie, w szczególności na kontakty społeczne, a niekiedy nawet na tożsamość osoby, która na nią cierpi. Przyczyna amnezji to uszkodzenie mózgu wynikające z różnych powodów. Mogą nimi być:
- mechaniczne urazy głowy,
- choroby, takie jak infekcja, guz lub udar mózgu,
- niedobór witaminy B,
- powikłania operacji neurochirurgicznych.
W zależności od części mózgu, która została uszkodzona, amnezja może przybrać postać przejściową, stałą, częściową bądź całkowitą. Istnieją dwa główne typy amnezji po wypadku:
- amnezja następcza - utrata zdolności zapamiętywania nowych informacji następująca jakiś czas po urazie; charakteryzuje ją trudność z zapamiętywaniem nowych informacji z jednoczesnym zachowaniem wcześniej przyswojonych faktów (może ono być nieco upośledzone);
- amnezja wsteczna - utrata zdolności do przypomnienia sobie faktów, mających miejsce przed wydarzeniem, które spowodowało utratę pamięci.
Amnezja dysocjacyjna - przyczyny
Amnezja dysocjacyjna to jedno z zaburzeń dysocjacyjnych, należących do grupy zaburzeń o charakterze nerwicowym. Są one uwarunkowane psychogennie, a wywołują je silnie traumatyczne wydarzenia życiowe. Ten rodzaj amnezji charakteryzuje się niepamięć przeszłości i tożsamości chorego, amnezja koncentruje się wokół traumatycznego przeżycia, natomiast nowy materiał jest dobrze zapamiętywany. Mogą być też wynikiem konfliktu wewnętrznego, z którym osoba dotknięta amnezją dysocjacyjną nie potrafi sobie samodzielnie poradzić.
Przyczyny tego zaburzenia leżą po stronie dezintegracji funkcji osobowościowych. Chory traci nad nimi świadomą kontrolę. Po przeżyciu silnego lęku związanego z traumatyczną sytuacją organizm uruchamia mechanizmy obronne. Powodują one, że osoba, która nie jest w stanie poradzić sobie z emocjami wywołanymi danym wydarzeniem wypiera ze świadomości, a więc zapomina nieprzyjemne doznania. Dzięki temu jest w stanie zachować równowagę psychiczną. Ten rodzaj niepamięci dotyczy jedynie wydarzeń z życia, tzw. pamięci autobiograficznej, epizodycznej. Pozostałe formy pamięci pozostają nienaruszone. Są to:
- pamięć krótkotrwała,
- pamięć wyobrażeniowa (czyli percepcja),
- pamięć semantyczna (obejmująca koncepcje i język),
- pamięć proceduralna (dotycząca konkretnych czynności).
Wymienione wyżej rodzaje pamięci są zaburzone jedynie w przebiegu zaburzeń o charakterze organicznym.
Objawy amnezji dysocjacyjnej
Amnezja dysocjacyjna (inaczej psychogenna) objawia się zapominaniem ważnych wydarzeń z życia, a także informacji dotyczących własnej przeszłości i tożsamości. Zazwyczaj niepamięć dotyczy traumatycznej sytuacji, którą przeżyła osoba zaburzona. Diagnozuje się częściowe bądź całkowite zapomnienie przytoczonych powyżej faktów (tzw. pamięci świeżej). Istnieją takie rodzaje amnezji dysocjacyjnej, jak:
- zlokalizowana - osoba nie pamięta kilku godzin następujących po traumatycznym wydarzeniu,
- selektywna - pacjent zapomniał jedynie niektóre wydarzenia z czasu, w którym zdarzyła się bolesna sytuacja,
- całościowa - osoba nie pamięta żadnych faktów ze swojego całego życia,
- ciągła - pacjent zapomniał prawie wszystko oprócz niektórych sytuacji z przeszłości.
Amnezja całościowa i ciągła występują bardzo rzadko.
Amnezja dysocjacyjna - leczenie
Podczas diagnozowania amnezji dysocjacyjnej należy wykluczyć przyczyny zaburzenia pochodzenia organicznego. Utrata pamięci świeżej może być bowiem skutkiem uszkodzenia mózgu, chorób somatycznych lub też objawem różnych stanów patologicznych ze strony układu nerwowego. Luki w pamięci mogą być również następstwem dużego wyczerpania fizycznego, nadużywania leków bądź alkoholu. Niekiedy pacjenci świadomie symulują utratę pamięci.
Leczenie amnezji psychogennej obejmuje - jak w przypadku innych zaburzeń psychogennych - przede wszystkim psychoterapię. Pomaga ona przypomnieć sobie fakty, które chory wyrzucił z pamięci. Oddziałuje też na jego zdolność zapamiętywania oraz uczy, jak sobie radzić w stresujących i trudnych sytuacjach, bez upośledzania możliwości zapamiętywania. W niektórych, indywidualnych przypadkach jest też stosowane leczenie farmakologiczne. Leki są stosowane pod ścisłą kontrolą lekarza - dotyczy to zarówno dawki stosowanych preparatów, ich rodzaju oraz stopniowego wyłączania leków po poprawie stanu zdrowia.
