Osoby cierpiące na manię są zwykle trudnymi pacjentami, ponieważ nie mają poczucia choroby. Ich euforyczny nastrój jest dla nich bardzo przyjemny, daje im poczucie szczęścia. Brakuje im dystansu do własnych zachowań, często zupełnie nieadekwatnych do sytuacji. Paradoksalnie zatem łatwiej jest podjąć terapię u chorych, którzy - najczęściej wskutek konfliktów z otoczeniem - zostali wytrąceni ze swojej sfery komfortu i popadli we właściwy manii nastrój drażliwy. Takie osoby są zdolne do niekontrolowanych wybuchów wściekłości, miewają urojenia prześladowcze, ale cierpienie, którego doświadczają, może je skłonić do podjęcia terapii.
Epizod maniakalny - przyczyny
Mania występuje w postaci epizodów, które zaczynają się gwałtownie i trwają najczęściej od 2 do 5 tygodni. Etiologia tego zaburzenia nie jest do końca znana, niemniej wyróżnia się trzy grupy czynników zwiększających ryzyko zaistnienia epizodu maniakalnego - biochemiczne, somatyczne i psychologiczne.
Jeśli chodzi o uwarunkowania biologiczne, przypuszcza się, że mania jest dziedziczna - przypadki zaburzeń u rodziców znacznie zwiększają ryzyko ich wystąpienia u dzieci. Ponadto stany maniakalne wiąże się ze wzrostem aktywności neuroprzekaźników - serotoniny i noradrenaliny.
Do wystąpienia epizodu maniakalnego mogą prowadzić niektóre choroby. Zalicza się do nich nadczynność tarczycy, niewydolność nerek, padaczkę skroniową, pląsawicę Huntingtona, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowaty układowy, zespół Cushinga, nowotwory, a także niedoleczone infekcje. Innym powodem manii mogą być mikrourazy i zawały mózgu. Najprawdopodobniej istnieje także związek pomiędzy zaburzeniami maniakalnymi a zażywaniem substancji psychoaktywnych (kokaina, amfetamina, psychodeliki) i niektórych leków (cholinolityczne, przeciwmalaryczne, antydepresyjne).
Mania może pojawić się u ludzi narażonych na silny stres, na przykład związany z przełomowymi wydarzeniami w życiu (zmiana lub utrata pracy, narodziny dziecka, śmierć bliskiej osoby itp.). Mają do niej również skłonność osoby z przewlekłymi problemami psychicznymi, na przykład borykające się z trudnością w nawiązywaniu relacji. Przyczyną zaburzeń maniakalnych bywa także nieregularny tryb życia, w tym zaburzenia rytmu dnia i nocy.
Mania - objawy
U osób ogarniętych manią obserwuje się zdecydowanie podwyższony, euforyczny nastrój, silne podniecenie, poczucie szczęścia i beztroski, zwykle nieadekwatne do sytuacji. Chory jest pełen optymizmu, snuje nierealistyczne plany i jest przekonany o nieograniczonych możliwościach. W konsekwencji często podejmuje działania lekkomyślne, fatalne w skutkach. Jeśli osoba ogarnięta manią napotka przeszkody w realizacji swych zamierzeń lub wejdzie w konflikt z otoczeniem, jej nastrój może łatwo przejść w gniew i irytację. Epizod maniakalny powoduje podwyższoną samoocenę, brak samokrytycyzmu. Niekiedy chory nabiera przekonania o swoich nadzwyczajnych zdolnościach czy szczególnej misji, a myśli te mogą przybierać charakter urojeń. Procesy myślowe w stanie maniakalnym są wyraźnie przyspieszone, choć upośledzona jest precyzja myślenia i zachodzą problemy z koncentracją. Występuje tzw. gonitwa myśli i związany z nią przymus mówienia. Chory wykazuje niespożytą energię, silne pobudzenie psychoruchowe, obniżoną potrzebę snu lub jej całkowity brak. Ma zwiększone libido i łatwo nawiązuje przelotne kontakty seksualne. Odżywia się nieregularnie, czasem zupełnie zapomina o potrzebie jedzenia.
Hipomania - objawy
Hipomania jest łagodniejszą formą manii. Jej objawy nie zaburzają normalnego rytmu życia i nie spotykają się ze sprzeciwem ze strony otoczenia. W przebiegu hipomanii nie występują urojenia. Utrzymuje się łagodne podwyższenie nastroju, które wpływa korzystnie na sprawność intelektualną, ogólną kondycję oraz podnosi motywację do działania. W praktyce epizod hipomanii może być dobrym, niezwykle twórczym okresem.
Zespół maniakalny - leczenie
Ze względu na przewlekły i nawracający charakter zaburzeń leczenie manii jest długotrwałe. Powinno ono obejmować nie tylko farmakoterapię, ale też psychoterapię i psychoedukację. W epizodach manii stosuje się leki stabilizujące nastrój (sole litu, kwas walproinowy i jego pochodne, karbamazepinę, lamotryginę). Aby szybko opanować zaburzenia zachowania, choremu podaje się leki przeciwpsychotyczne (olanzapinę, kwetiapinę). Podniecenie chorego można ograniczyć za pomocą leków uspokajających i przeciwlękowych (np. pochodnych benzodiazepiny). W nasilonych przypadkach stanów maniakalnych, ze względu na bezpieczeństwo chorego i jego otoczenia, wymagana jest hospitalizacja.
Psychoedukacja i psychoterapia zalecane są w okresach remisji. Ta pierwsza ma dopomóc choremu w zrozumieniu zaburzeń maniakalnych i adekwatnym reagowaniu na ich pierwsze objawy. Dzięki terapii można uczyć się kontrolować swoje działania i uzyskać trwałe wsparcie w problemach, które mogą powodować występowanie epizodów manii.
