Nazwa syndromu wywodzi się od imienia mitologicznej postaci córki Agamemnona – Elektry. Jej ojciec zginął z rąk żony Klitajmestry i jej kochanka po powrocie z wojny trojańskiej. Elektra postanowiła pomścić jego śmierć i wspólnie z bratem Orestesem zabiła matkę. Historia ta stała się dla Junga symbolem miłości córki do ojca i związanej z nią niechęci do drugiego rodzica.
Kompleks Elektry a kompleks Edypa
Kompleks Elektry jest zjawiskiem analogicznym do kompleksu Edypa, który dotyczy psychoseksualnego rozwoju mężczyzn. Według założeń psychoanalizy kilkuletni chłopiec, u którego budzi się seksualność, kieruje swoje zainteresowania na najbliższy, ważny dla niego emocjonalnie obiekt, jakim jest jego matka. Tym samym ojciec staje się jego konkurentem w rywalizacji o jej miłość. Może odczuwać wobec niego wrogość, zazdrość, a jednocześnie podziwiać go i chcieć naśladować, widząc, że cieszy się względami matki, jakimi sam chciałby być obdarzony. W przypadku kompleksu Elektry kilkuletnia dziewczynka „zakochuje się” w swoim tacie i chce mieć go na wyłączność. Nieustannie zabiega o jego uwagę, prowokuje sytuacje, w których jej potrzeby mają zostać potraktowane przez ojca priorytetowo. Ponieważ ten okazuje również czułość i zainteresowanie matce, dziecko odczuwa mniej lub bardziej świadomą niechęć wobec niej. Tak jak w przypadku kompleksu Edypa, rywalka budzi zarazem zazdrość i podziw. Córka w końcu zaczyna się na niej wzorować, by w ten sposób zdobyć względy ojca. Strategia walki o obiekt dziecięcych uczuć, jaką jest identyfikacja z rodzicem tej samej płci, to podstawa do pozytywnego rozwiązania tej fazy rozwoju. Nieprawidłowości, jakie powstają na tym etapie, mogą stać się przyczyną zaburzeń na tle emocjonalnym, seksualnym czy społecznym w życiu dorosłego człowieka.
Kompleks Elektry w dorosłym życiu
W poprawnym przebiegu rozwoju psychoseksualnego dziewczynka w naturalny sposób przegrywa z matką rywalizację o względy ojca. Swoją fascynację przekierowuje na rówieśników, a uczucia wobec rodziców przeradzają się w zdrowe relacje rodzinne. Dziecko jednak nie zawsze ma szansę prawidłowo przejść przez okres życia, w którym kompleks Elektry może wpłynąć na jego osobowość.
Przyczyny zaburzeń mogą tkwić w niewłaściwych metodach wychowawczych rodziców, kryzysie lub rozpadzie ich związku. Kompleks Elektry nie pozostanie bez wpływu na psychikę dorosłej kobiety, która w dzieciństwie była przesadnie rozpieszczana przez ojca i „wygrywała” w rywalizacji z matką. Z problemami mogą borykać się także osoby, w których domach brakowało partnerskich relacji i które zmuszone były w częstych kłótniach opowiadać się po jednej ze stron. Narażone na nierozwiązanie kompleksu Elektry są kobiety wychowane w rozbitych rodzinach – najczęściej bez ojca, którego idealizowały z powodu jego rzadkiej obecności.
Kobieta z kompleksem Elektry w dorosłym życiu zmaga się z wieloma problemami, które przede wszystkim utrudniają jej zbudowanie udanego związku. Może mieć roszczeniową postawę wobec partnera, starać się egzekwować od niego posłuszeństwo szantażem emocjonalnym, oczekiwać, że będzie stawiał jej potrzeby na pierwszym miejscu. Osoba, dla której ojciec stanowi nieświadomy, wyidealizowany wzorzec męskości, będzie miała trudność ze znalezieniem mężczyzny, który dorówna tak ustalonym standardom. Jeśli kompleks Elektry nie został rozwiązany prawidłowo ze względu na deficyt ojcowskiej miłości lub nieobecność ojca w okresie dzieciństwa, dorosła kobieta może mieć problem z nawiązywaniem relacji ze swoimi rówieśnikami i szukać partnerów pośród dużo starszych od siebie mężczyzn.
Kompleks Elektry – leczenie
W zdrowym przebiegu rozwoju kompleks Elektry przemija około 6. roku życia. Dziecko pokonuje go samodzielnie. Okres ten najlepiej przeczekać, nie próbując ingerować w naturalne mechanizmy psychoseksualnego dojrzewania. Przede wszystkim za manifestowane uczuć wobec ojca nie powinno się dziewczynki karcić czy wyśmiewać, a tym samym wzbudzać w niej poczucia wstydu i winy za coś, co wydaje się jej naturalne. W dorosłym życiu konsekwencje stłumionego kompleksu Elektry mogłyby okazać się nie mniej dotkliwe niż jego nierozwiązanie, na przykład objawiać się trudnościami w nawiązywaniu intymnych relacji z mężczyznami.
Jeśli kompleks Elektry utrzymuje się zbyt długo lub zachowania dziecka stają się dla rodziców krępujące, można je korygować, ucząc dziewczynkę takich form okazywania uczuć, które są akceptowalne. Rodzice mają prawo określić pewne granice i łagodnie, ale stanowczo ich bronić – wyznaczyć czas, który spędzają tylko we dwoje, nie zgadzać się na to, by córka spała z nimi w jednym łóżku itd. Jednocześnie dziecko powinno otrzymywać jasny komunikat, że choć uczucia, jakimi mama i tata darzą się nawzajem, różnią się od tych, którymi oboje obdarzają córkę, to są one równie ważne i silne.
Kobieta, która jako dorosła osoba odkryje u siebie znamiona źle przepracowanego kompleksu Elektry, potrzebuje wsparcia seksuologa lub psychoterapeuty. Zalecaną formą leczenia jest terapia psychodynamiczna, która pozwala na wgląd w przyczyny zaburzeń i korektę nieświadomych mechanizmów działania.
